Zaanstreek

door: Anna de Groot - SP Zaanstad fractielid

Ik ben Anna de Groot, gemeenteraadslid, en ik vertegenwoordig het gemeentebestuur van Zaanstad op deze 4 mei- bijeenkomst. Ik vertegenwoordig niet alleen het gemeentebestuur, maar – als volksvertegenwoordiger – ook u.

Vandaag, op deze vierde mei, herdenken wij de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Zij die tussen 1940 en 1945 hun leven gaven voor onze vrijheid mogen nooit worden vergeten. Wij zijn aan hen verplicht onze vrijheid te koesteren en te waarborgen.
Daarom staan we ook op déze plek, hier in Westzaan, stil bij de verschrikkingen en het geweld, de terreur en de onderdrukking van de oorlog. De herdenkingsmonumenten en de herdenkingstekens, met de namen van dappere Zaankanters, houden - als stille getuigen - ons bij de les. De verzetsmensen gaven hun leven voor de vrijheid van anderen uit solidariteit mét die anderen. Zij toonden zich solidair met mensen wiens rechten in de verdrukking kwamen. Wij zijn hen daarvoor diep dankbaar.
Het is inmiddels 63 jaar geleden dat Nederland werd bevrijd, maar de herinnering aan de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog staan in ons nationaal geheugen gegrift. Toen de Duitsers in 1940 ons land binnentrokken, viel een grauwsluier over Nederland. Ons land was niet langer vrij en veiligheid bleek een schaars goed. Ook tolerantie, een begrip dat ons land van oudsher hoog in het vaandel heeft staan, behoorde tot het verleden. Hitler en zijn meelopers riepen verschillende bevolkingsgroepen uit tot personae nog grata. Joden, homo’s en Roma waren hun leven niet langer zeker. Voor een ieder die zich hiertegen verzette, gold hetzelfde. Wereldwijd vielen er 50 miljoen slachtoffers, waaronder 250.000 landgenoten.
Het opkomen voor de rechten van onderdrukte mensen kan een hachelijke onderneming zijn. Zo legden enkele duizenden Nederlanders in februari 1941 hun werk neer uit verzet tegen de Duitse bezetting en uit solidariteit met hun joodse landgenoten. Met deze actie zetten de stakers hun eigen vrijheid op het spel. De Duitse bezetter sloeg de staking hard neer, uit angst dat het protest navolging zou krijgen.
Bij ons vroeger thuis, op het dressoir, lag een bronzen plaquette. In de la van datzelfde dressoir lag een oorkonde. Mijn moeder, in 1944 een meisje van 19 jaar, een kind nog, deed mee aan de spoorwegstaking. Door de spoorwegstaking werd de deportatie van Nederlandse burgers naar Duitsland ernstig gehinderd. Ook de joodse medeburgers konden, dacht men, niet meer per trein naar de vernietigingskampen worden vervoerd. Ook de spoorwegstaking was een daad van solidariteit. Helaas werd het echte leed er niet door voorkomen.
De strijdbaarheid en opofferingsgezindheid van onze verzetshelden was een ultieme daad van solidariteit. Onze verzetshelden gaven alles voor de vrijheid en de mensenrechten van anderen. Zelfs hun leven.
De Tweede Wereldoorlog toont hoe individuen, groepen en landen zich krachtig verzetten tegen de aantasting van de grondrechten van anderen. De solidariteit die zij betoonden richtte zich op het behouden en heroveren van vrijheid. Mensen gaven onderdak aan onderduikers en boden op andere manieren verzet tegen het naziregime. Ondanks enorme risico’s en verliezen hielden de geallieerden zich niet afzijdig, maar zetten zij zich in voor onze vrijheid. De solidariteit met de bezette landen eindigde niet met de bevrijding. Na de Tweede Wereldoorlog spande men zich in voor de wederopbouw. Die solidariteit kwam voort uit het besef dat vrijheid pas compleet is wanneer men niet in angst behoeft te leven, een dak boven het hoofd heeft en in het eigen bestaan kan voorzien.
Maar hoe staan we er op dit moment, meer dan 60 jaar na de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog, voor op het gebied van vrijheid en solidariteit? Maken we ons voldoende zorgen over de mensenrechten elders in de wereld en in Nederland? Zijn vrijheid en solidariteit niet onlosmakelijk met elkaar verbonden? Hoe kun je vrij zijn als een ander je niet respecteert, niet solidair met je is? En omgekeerd: hoe kun je je vrij voelen als je diezelfde vrijheid, uit solidariteit, niet aan een ander gunt?
Een keuze voor vrijheid en mensenrechten impliceert solidariteit. Solidariteit, hier bedoeld als de inzet voor de vrijheid van een ander, is de ruggengraat van vrijheid. Een keuze voor vrijheid en solidariteit schept verplichtingen. Het betekent dat je alert bent op de aantasting van grondrechten in de eigen nationale samenleving. En het betekent dat je je inzet voor de bescherming van mensenrechten wanneer er sprake is van onderdrukking op internationaal niveau.
In onze samenleving staat de solidariteit de laatste tijd onder druk. In onze samenleving staan individuen – én hun meelopers- op die vinden dat er geen solidariteit behoeft te zijn met mensen met een andere geloofsovertuiging. Of met mensen die vanwege een onveilige eigen samenleving, uit oorlogsgebieden, naar Nederland zijn gekomen. Of met mensen die door armoede gedreven de illegaliteit in Nederland verkiezen boven de honger en uitbuiting in hun eigen land.
Het Nationaal Vrijheidsonderzoek wordt jaarlijks gehouden in opdracht van het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Driekwart van de ondervraagde Nederlanders denkt dat we in eigen land minder solidair zijn dan twintig jaar geleden. Bovendien verwacht ongeveer de helft dat de solidariteit in de komende jaren verder af zal nemen, met negatieve gevolgen voor het respect voor elkaars rechten, de bescherming van de zwakkeren, de eerlijke verdeling van de welvaart en de mate waarin iedereen gelijke kansen heeft. Een sombere prognose.
Als mensen geen rekening meer met elkaar houden, elkaar niet meer steunen en niet meer opkomen voor elkaar, loopt de vrijheid gevaar. Eenmaal verworven vrijheid is nooit vanzelfsprekend. Vrijheid vraagt voortdurend onderhoud. Mensen kunnen vrijheid maken en breken. Dat is van alle tijden en van alle plaatsen.
Laten wij elkaar daarom de hand reiken. Laten wij verder kijken dan ons eigen tuinhek, onze eigen cultuur en zelfs verder dan onze landsgrenzen. Gelukkig leven wij in vrede, maar dat geldt lang niet voor iedereen.
In verschillende delen van de wereld is er oorlog. In sommige brandhaarden zetten veiligheidstroepen zich in voor vrede en veiligheid. Dat deze strijd nog niet gestreden is, kunnen wij vrijwel dagelijks zien in het nieuws. Ook in een gebied als Darfur is vrede nog niet in zicht. Ruim twee miljoen mensen zijn hun huis kwijtgeraakt, velen van hen zijn op de vlucht. Hulporganisatie Unicef noemt de situatie in Darfur een van de grootste humanitaire crises van dit moment.
Wat kunnen wij verder doen? Simpel! Een betere wereld begint bij jezelf. Laten wij niet langer met een beschuldigende vinger wijzen, maar van elkaar leren en vóóral elkaar accepteren. Solidariteit is samenwerken, samen leven, samen onze vrijheid vieren. Alleen zo ontstaat een diep geworteld gevoel van saamhorigheid, een vruchtbare bodem voor vrede en veiligheid.
Onze verzetshelden gaven uit solidariteit alles voor de vrijheid van anderen. Laten wij hun voorbeeld volgen en solidair zijn met elkaar om gezamenlijk onze vrijheid te bevechten en behouden.