Zaanstreek

Na de gemeenteraadsverkiezingen vorig jaar is de SP, oppositiepartij bij uitstek en verbonden met sociale bewegingen en de vakbonden, in veel gemeenten toegetreden tot de bestuurscolleges. Een voorbeeld is Amsterdam. Het blijkt dat de SP in veel gevallen verstrikt raakt in een parlementaire politiek van geven en nemen en een streven naar compromissen.

Door Piet van der Lende, Comité Dwangarbeidnee

Net als bij de politiek van de PvdA worden deze compromissen verdedigd tegenover sociale bewegingen en vakbondsgroepen die verdergaande eisen willen stellen. In Amsterdam heb ik vanuit het Actiecomité Dwangarbeidnee, onderdeel van landelijk verzet, ervaren hoe dit werkt. Eerst verzetten wij ons in een coalitie met de SP om het dwangarbeidscentrum van Herstelling aan de Laarderhoogtweg gesloten te krijgen en keerden we ons tegen het werken zonder loon dat in Amsterdam de vorm kreeg van participatieplaatsen. Wat is de situatie nu?

Perspectiefbanen en leerwerkstages

SP wethouder Vliegenthart is met een plan gekomen: 425 tijdelijke 'perspectiefbanen' van een half jaar voor de 50.000 werklozen en invoering van 'leerwerkstages' die in feite niets anders zijn dan een voortzetting van de oude participatieplaatsen. En wanneer wordt het dwangarbeidscentrum gesloten? "Geduld", zegt de wethouder, "het gaat zeker nog deze collegeperiode gebeuren". De SP is in feite de neoliberale wegen opgegaan in de bestrijding van de werkloosheid (zie voor een korte schets van deze politiek: extra 268, 2).

Hoe kan het dat een politiek van rigoureuze bezuinigingen, decentralisatie van het beleid, afbraak van rechten, enzovoort onder de regering Rutte zonder massaal breed verzet kan worden uitgevoerd? Terwijl, volgens mij, de meerderheid van de bevolking het er niet mee eens is? Eerder lukte het niet. De Wet Werken naar Vermogen, de voorganger van de Participatiewet, kon niet worden ingevoerd vanwege politieke strubbelingen. De kostendelersnorm werd weer ingetrokken. Het vorige kabinet (zonder PvdA) onderhandelde met de gemeenten over een bestuursakkoord om op verschillende beleidsterreinen decentralisaties door te voeren. Dit bestuursakkoord kwam er niet door verzet van met name PvdA-bestuurders in de lagere overheidsorganen. Heet hangijzer: er wordt te weinig geld beschikbaar gesteld voor de gemeenten om de decentralisaties uit te voeren.

En toen kwam er een nieuwe regering, nu met de PvdA. Uitgangspunt werd - zoals al langer bij sociaaldemocraten die in de regering stappen: als wij wat geld krijgen voor de bestrijding van de ergste armoede en om de bezuinigingen op te vangen die de 'zwakste groepen' enigszins ontzien - dan stemmen wij in met de structurele hervormingen die de liberalen voorstellen.

Straffe individualisering

De SP omarmt vandaag deze sociaaldemocratische politiek in de colleges, waarbij ze voor armoedebestrijding extra geld uittrekt dat niet in verhouding staat tot de omvang van de bezuinigingen die de centrale overheid uitvoert. De
SP-wethouders, Vliegenthart voorop, kiezen niet voor een beleid dat gericht is op bestrijding van de werkloosheid door op grotere schaal banen creëren. Ook werken ze niet aan een ander regiem met faciliteiten voor de mensen die nooit meer zullen werken. Nee, daar is geen geld voor.

Ze streven ernaar, geheel volgens de neoliberale politiek, werklozen 'vaardigheden' bij te brengen in disciplineringstrajecten om mee te kunnen in de concurrentiestrijd om de schaarse banen. En wie niet aan de normen voldoet, wordt gestraft. Het gaat om 'employability', persoonlijke eigenschappen van de werkloze en zijn of haar gedrag en karaktereigenschappen, waarbij de oorzaak van de werkloosheid gezocht wordt in kenmerken van het individu en niet in het feit dat er domweg veel te weinig banen zijn.

Vandaar weer de paar leerwerkstages. De perspectiefbanen worden gepresenteerd als werkschepping, maar zijn het niet en passen geheel in de neoliberale politiek. De discussie in de gemeenteraad met de liberalen ging er onder meer over dat die banen niet te lang mogen duren, mensen moeten er niet in blijven 'hangen', maar doorstromen. Alles moet stromen op de arbeidsmarkt. Van flexibele arbeidskrachten die zich steeds aanpassen aan de zich veranderende eisen van de markt en de werkgevers. Voor ieder rot baantje moet je meteen klaarstaan. En zo niet, dan volgen strenge sancties. De uitvoeringsorganisatie van de gemeente is hierop al ingericht. Ze gaat gewoon door met het 'uitrollen' van deze neoliberale politiek, als voortzetting van de vorige colleges, onder andere met wethouders van GroenLinks.

Vliegenthart is in de discussie nu ook gefocust op 'de mensen die niet willen'. Wat moet je ermee, moeten daar toch maar disciplineringstrajecten voor komen? En moet het strenge systeem van sancties toch maar worden gehandhaafd? Want dat is de oorzaak van de werkloosheid, niet waar? Hoezeer de SP'ers ook met de mond belijden dat er te weinig banen zijn, en hierover ferme vragen stellen in het parlement, in de colleges voeren ze hun beleid geheel uit in de traditie van de compromispolitiek van de sociaaldemocraten. "We doen niets, of we doen dit", aldus Vliegenthart

Actiecomité Dwangarbeidnee

Ons comité gaat door met de strijd, met onder meer de volgende uitgangspunten.

1. Herpolitiseren van de problemen waarmee veel mensen te maken hebben.

Laten zien hoe het beheersysteem werkt. Aan de orde stellen dat niet de behandeling en bejegening door een ambtenaar de oorzaak van de problemen zijn, of de slechte eigenschappen van deze of gene, de kenmerken van een persoon en een discussie over het 'goede' of 'slechte' gedrag van individuen. Nee, de verdeling van rijk en arm, het bureaucratisch beheersysteem, de actuele politiek, de massawerkloosheid.
Alleen een versterking van de rechtspositie van de betrokkenen kan de situatie verbeteren. Aan de kaak stellen wanneer dit niet gebeurt, zoals in Amsterdam bij de werkzoekenden met de SP aan het roer. Het gaat erom dat mensen die hulp nodig hebben, kunnen onderhandelen vanuit een goede rechtspositie en de faciliteiten krijgen vaardigheden te ontwikkelen om dat proces goed te voeren.

2. Effectief verzet voor een verbetering van de rechts- en inkomenspositie.

Een werkelijk perspectief kan alleen komen van de mensen die het betreft, van een organisatie van onderop. De vele meldpunten en ook de individuele hulpverlening kunnen hierbij helpen, wanneer dit in een structureel verband gebeurt. Meer organiseren met de mensen die het aangaat. Dus bijvoorbeeld liever een hoorzitting opzetten met betrokkenen dan alleen door 'bemiddelaars' klachten laten verzamelen die vervolgens een rapport opstellen, waarbij de bredere kaders van de neoliberale politiek niet aan de orde komen.
Een goede vorm zou wat mij betreft de organisatie van 'buitenparlementaire enquêtes' zijn, waarbij getuigen (ervaringsdeskundigen) verklaringen afleggen over misstanden en de verantwoordelijken in een openbare zitting ter verantwoording worden geroepen op basis van een vooronderzoek waarbij gebruik wordt gemaakt van een meldpunt.

Verschenen op Solidariteit.nl