Zaanstreek

Het is een grijze, druilerige maandagochtend. De kinderen heb ik net op school afgezet en ik ben onderweg naar een nieuwe klant. Althans, een voor mij nieuwe klant. Deze mevrouw heeft al meer dan 10 jaar thuiszorg. De enige informatie die ik in mijn rooster heb staan, is haar prachtige leeftijd van 94 jaar, en dat ze Spek met haar achternaam heet. Ik houd in mijn achterhoofd dat er bij het rooster hh2 staat. Dit houdt in dat het geen standaardklant is, want dan zou er hh1 staan.

Door een thuiszorgmedewerkster in Zaanstad die vertelt over een typische werkdag en wat zij meemaakt (namen van cliënten zijn gefingeerd)

Mijn klanten worden ingedeeld in niveaus. Hierbij is hh1 een klant waar je de standaard zware huishoudelijke taken overneemt. En hh3 is meestal iemand die dementerende is, verstandelijk beperkt of een jong gezin waar de structuur ver te zoeken is. Hh2 zit er tussen in en kan van alles betekenen.

Ik parkeer mijn fiets voor de aanleunwoningen. Wanneer ik aanbel gebeurt er niks. Ik wacht een paar minuten en bel nog eens. Weer niks. Per toeval komt er een andere huishoudelijke hulp aan voor de buurvrouw. Ik leg haar uit dat ik voor het eerst bij mevrouw Spek kom en dat die niet open doet. "Ow", is haar antwoord, "zo gaat dat altijd bij Mevrouw Spek, loop maar mee naar binnen".

Gelukkig opent mevrouw Spek gewoon haar voordeur in het appartementen complex. De deur gaat een heel klein stukje open. Ik kan nog net een smalle, kleine gedaante ontdekken in een witte badjas zonder gebit. Ze legt haar vinger tegen haar lippen en fluistert: "Ssssssst... Kom maar binnen maar wel zachtjes hoor, want de rest slaapt nog". Op onze tenen, arm in arm sluipen we door de smalle gang naar de woon- en slaapkamer. Er staat een 1-persoonsbed, een tafel en een stoel. Niemand te bekennen. Mevrouw neemt me mee naar de badkamer en wil zich uitkleden en onder de douche stappen. "O nee", zeg ik dan "ik ben niet de douchhulp, ik kom uw huisje poetsen".

Mevrouw kijkt me argwanend aan en geeft me dan een hand. "Ik ben mevrouw Spek" zegt ze, "ik heb je nog nooit gezien toch, of misschien ook wel maar dat weet ik niet meer hoor. Hier boven in mijn hoofd gaat het soms niet helemaal goed meer". Op dat moment komt de douchehulp binnen. En de dames gaan gezellig kwebbelend hun ochtend ritueel doen.

Ik begin met de keuken schoon te maken, maar tegelijk bedenk ik mij dat je bij dementerende mensen misschien beter even kunt kijken wat er allemaal in de koelkast en kast aan etenswaren ligt. Aangezien mevrouw nu toch onder de douch staat. Ik doe de koelkast open en zie direct 2 beschimmelde boterhammen, salami van 1 week over de datum en een pak chocoladevla die niet meer zo fris ruikt. Vlug gooi ik de vieze dingen weg. De vuilniszak vervang ik ook snel want ik weet uit ervaring dat wanneer deze mevrouw ziet dat er etenswaren in de vuilnisbak liggen ze die er uit vist en opeet. Dat wil ik voor zijn.

Wanneer ik de vuilniszak in de gang zet, zie ik onder de kapstok, in een hoekje, een schaaltje met aardappeltjes staan en een stukje brood met kaas. Het schimmelt nog niet. Ik neem het mee naar de keuken, net op dat moment komt mevrouw aangekleed de badcel uit. Ze ziet me staan met de etenswaren. "Die zijn voor de kabouters, zet maar in het hoekje" zegt ze resoluut. Ik zet de spullen maar weer terug. Dat komt straks wel.
Mevrouw is moe van het douchen en ik doe de nodige huishoudelijke taken.

Voor mevrouw is het koffietijd, dus staat ze op en wil koffie gaan zetten. Voor het keukenkastje blijft ze staan. Even laat ik haar aan het lot over maar dat duurt niet lang. Ik vraag haar of ze het goed vind als ik de koffie zet en zij de kopjes voor me pakt. Ze zucht duidelijk opgelucht. Dat was een moeilijk moment, want hoelang laat je iemand zelf aanmodderen? Ik weet dat je een klant zoveel mogelijk zelf moet laten doen. Maar voor mij zijn er grenzen, en dit was er zo eentje. Zeker na de opgeluchte zucht weet ik dat ik de juiste beslissing heb genomen.

En zo gaat het de rest van de ochtend ook. Wat kan en wil mevrouw nog zelf doen? En wat neem ik over? Elke handeling neem ik in overweging of kijk hoe mevrouw reageert. Mevrouw Spek pakt uit automatisme een stofdoek en begint het dressoir te stoffen. Ik bekijk haar aandachtig. Met een ongelooflijke nauwkeurigheid en een voorbedacht systeem, komt ze met haar stofdoek in elk hoekje van de donkere massieve kast. Tegelijkertijd begint ze me te vertellen over haar 4 zoons. Prachtig om dit mee te maken. Terwijl mevrouw stoft, iets wat ze misschien al meer dan 70 jaar doet, op deze manier, in deze volgorde, zit zo in haar systeem verwerkt dat ze ineens een heel helder moment heeft. Ze vertelt me van haar vader en haar man die beide zijn overleden op veel te vroege leeftijd. Wanneer ze in haar verhaal wordt gestoord door de meneer van het tafeltje dekje die met de lunch komt, is ze opslag weer vergeten wat ze aan het vertellen was.

Ik neem afscheid van mevrouw Spek en wens haar nog een fijne dag. "Dag lieve Truus!", zegt ze. Glimlachend loop ik richting de uitgang. Truus? Wie zou dat zijn? Ik zal het de volgende week aan haar vragen.

Nu onderweg naar de volgende klant. Dit is mevrouw Zee. Bij haar kom ik twee keer per week. Ze zit in een rolstoel en moet eigenlijk het totale huishouden uit handen geven. Wanneer ik bij haar binnen kom is het eerste wat ik doe koffie zetten. Dit kan ze bijna niet zelf maar vind ze zo ontzettend lekker. Terwijl ik de koffie zet vraag ik hoe het met haar man is. Meneer Zee verblijft in het verzorgingshuis sinds een paar maanden. Een half jaar geleden zijn meneer en mevrouw Zee samen verhuisd naar deze aanleunwoning.

Al gauw ging het met meneer zo slecht dat mevrouw het niet meer aankon. Meneer viel regelmatig. Mevrouw tilde hem dan weer recht, vanuit haar rolstoel. Mevrouw hielp meneer bij het douchen, aankleden en eten, vanuit haar rolstoel. Wat ik nog steeds zo ontzettend raar vind, is dat deze lieve mensen na meer dan 60 jaar samen een prachtig leven hebben gehad samen, nu ineens niet meer samen wonen. "Dat gaat niet", volgens mevrouw, "we hebben allebei een ander soort zorg nodig en dat kan niet in het verzorgingshuis en ik ben nog 'te goed' volgens de specialisten". Bij mij blijven de vraagtekens groeien... Hoe kun je nou een echtpaar dat al zo lang gelukkig samen woont, van de ene op de andere dag uit elkaar halen? Is daar geen regel voor? Zijn daar geen voorzieningen voor? Meneer en mevrouw Zee zijn toch niet de enige die dit meemaken?

De middag verloopt verder rustig. Badkamer een sopje geven, vloer stofzuigen en dweilen, bed verschonen, keuken een beurt geven, toilet schoonmaken, was in de droger, nog wat strijk weg werken en omdat ik nog wel een kwartiertje over heb besluit ik het keukenraam van binnen en buiten te lappen. Ondertussen schuifelt mevrouw Zee met haar rolstoel af en toe gezellig kwebbelend achter me aan. Ze heeft een stofdoek op haar schoot. En daar waar ze bij kan neemt ze dan ook nauwkeurig stof af.

Mijn tijd zit er op. Terwijl ik mijn jas en tas wil pakken gaat de bel. De zus van mevrouw Zee staat op de stoep. Dat gebeurd wel vaker, ze lunchen soms samen of roken samen een sjekkie. Meestal begroet ze me vriendelijk en vraagt me hoe het gaat. Vandaag is het anders, ze stormt door naar de woonkamer. "Rie, moet je nou toch horen, ik krijg een andere hulp vanaf volgende week, dat kan toch helemaal niet, Marian komt al 12 jaar bij me".

Ik schuif de licht hysterische zus rustig richting de bank. Vraag haar te gaan zitten en haal een glas water. Half hyperventilerend probeert ze een slokje te nemen. Ik neem het glas en zet het op de tafel. Mevrouw Zee is er stil van, en dat is op zich al een zeldzaamheid. Na even op adem te zijn gekomen, verteld de zus nog eens rustig haar verhaal. Een half uurtje geleden kreeg zei een telefoontje van haar hulp Marian. Marian komt al 12 jaar bij haar, zelfs toen haar man nog leefde en ze nog niet slechtziend was.

Marian blijkt een 'te hoog' uurloon te hebben. Deze verloning past bij klanten met een hh2 of hh3 indicatie. De zus van mevrouw Zee blijkt een hh1 indicatie te hebben. Marian wordt vanaf nu bij een andere klant ingezet die meer geld binnen brengt, omdat Marian meer geld kost. Financieel gezien begrijp ik het van een bedrijf maar sociaal gezien? Menselijkheid en kwaliteit, dat is de zorg en dat moet ook zo blijven!