Zaanstreek

‘Future of cities’ is het thema van het jaarlijkse congres dat de IFHP (een internationale organisatie voor Wonen en Ruimtelijke Ordening) dit jaar van 23 tot en met 26 september organiseert. Kopenhagen treedt op als de gastgemeente. Samen met de directeur Stad, Frank van Dooren, en sectormanager Ruimtelijke Ordening, Leontine de Koning, reist wethouder Wonen, Piet Keijzer, af naar Kopenhagen. Daar buigen zij zich met andere deelnemers vanuit de hele wereld over vraagstukken die de komende decennia op steden afkomen. Piet Keijzer houdt een dagboek bij over zijn ervaringen op het congres. Hieronder het verslag van zijn reis.

Door: Piet Keijzer - Wethouder Wonen

Zondag 23 september, aanreisdag
Na ruim een uur kale reistijd ben ik in Kopenhagen. De busrit vanaf het vliegveld naar het centrum, waar we verblijven, gaat grotendeels door versleten, slecht onderhouden bedrijfsterreinen. Ook hier laat de kwaliteit van de openbare ruimte duidelijk te wensen over. Het voormalige complex van de veemarkthallen is omgebouwd tot een congrescentrum, bibliotheek, muziekschool, hotel en zwembad. De sfeer ademt veel Hembrugterrein uit. Gedrieën verkennen we ’s middags al lopend het centrum. Opvallend zijn de 8-baans straten die dwars door de stad heen lopen en de verschillen in reclame-uitingen. Sommige gebouwen zijn vergeven van de rotzooi en een plein een stukje verderop blinkt uit door maatvoering en fraaie en reclamevrije gevels. Beginnende uitvoering van beleid, lijkt het.
De winkelstraat Ströget ziet er smoezelig en contrastrijk uit. Veel troep op straat, geen wonen boven winkels, veel daklozen en bedelaars in de portieken, een fors aantal speciaalzaken met peperdure artikelen en mislukte nieuwe panden naast eind 19e - eeuwse juweeltjes. In de arme jaren zestig en zeventig, toen de stad leegliep, zal overleven regelmatig boven welstand zijn gegaan. Opvallend is de levendigheid met restaurants en terrassen in een straat evenwijdig en vlak achter de Ströget. Zeg maar de Rozengracht en de Vinkenstraat in centrum Zaandam. Kansrijke straten, wanneer Inverdan een paar jaar verder is. De avond staat in het teken van het welkomstdiner in het statige raadhuis.

Maandag 24 september
Om 9 uur begint een tweetal lezingen door de burgemeesters van Kopenhagen en Amman (Jordanië). In 2009 wordt de volgende klimaatconferentie gehouden in Kopenhagen. Ze doen er alles aan om een goed voorbeeld te zijn voor stedelijke klimaatvriendelijke maatregelen. De beide steden gaan een flinke groei tegemoet. De overeenkomsten zijn een stad voor iedereen (ook voldoende sociale woningbouw!!), groen, kennis en duurzaamheid. Kopenhagen voert uiterlijk 2010 een congestiebelasting voor auto’s in de binnenstad en legt 21 kilometer nieuwe metrolijn aan. In Amman is extra aandacht voor de eeuwenoude geschiedenis en het autovrij maken van een groot aantal straten, thema ontmoeting en groen.
Het OV in Amman gaat over in overheidshanden, onder andere om te kunnen ombouwen naar modern en milieuvriendelijk busvervoer.
De Nederlandse delegatie is door mij uitgenodigd om aan te schuiven aan een BKZ – lunch. BKZ, een prachtige vorm van bereikbare koopwoningen voor lage inkomens verdient landelijke bekendheid. De vertegenwoordigers van gemeenten, provincies, Stichting Experiment Volkshuisvesting, ontwikkelaars, corporaties, topjuristen zijn zeer onder de indruk. Micha houdt het inleidende verhaal voor ruim 50 mensen en aan de tafels doen Frank, Leontine, Micha en ik de verdere uitdieping. We maken indruk met het verhaal. Naar mijn gevoel hebben we deze unieke kans ten volle benut om BKZ, en daarmee Zaanstad, bij de Wonen – top van Nederland op de kaart te zetten. Dat blijkt wel uit de serie van afspraken die Micha er aan over houdt.
De vaartocht langs de tientallen bouwprojecten voor kantoren en woningen eindigt bij het operagebouw. Deze icoon is voor de volle honderd procent gesponsord door Maersk, de grootste containerverscheper van de wereld, met het hoofdkantoor in Kopenhagen. Da’s lekker.

Dinsdag 25 september
Een indrukwekkende lezing van Peter Newman, professor op de Murdoch universiteit in West – Australië. De eindigheid van de goedkope olie, gekoppeld aan de veel te weidse opzet van vele steden, zal met name de onderklasse in de problemen gaan brengen. Nu al hebben veel gezinnen een tweede auto nodig omdat ze te ver afwonen van werk, winkels en voorzieningen. Betaalbare woonlasten en vervoerskosten om maatschappelijk mee te kunnen doen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Steden waar je met goed OV naar je werk kan en met de fiets of lopend de overige voorzieningen in de buurt kunt bereiken zijn de steden en wijken van de toekomst. Weg met de westerse, vooral Amerikaanse, verslaving aan de goedkope olie. De toekomst is aan klimaatneutrale steden, wijken en buurten. Voor Kreekrijk, de laatste uitleglocatie in Noorderwelf, een mooie opgave en een hard uitgangspunt tegelijkertijd. Binnenstedelijk is verdichting en intensivering, inclusief het realiseren van de nodige hoogbouw op geschikte plekken, de koers die mondiaal wordt ingezet. Maar wel onder de conditie van hoogwaardige openbare ruimte.
De tweede helft van de ochtend scharen we ons, met een deel van de Nederlandse delegatie, rond het thema `de metropool Amsterdam`. Brainstormen voorbij de grenzen van de stadsregio en de Noordvleugel. Òf we gaan in groot Amsterdam echt aan de slag met de metropoolvorming óf de metropoolvorming gaat met ons aan de slag. Beginnen met dat ene netnummer voor groot Amsterdam, met het doorlinken van de websites, met een Sail 2010 voor alle steden die historisch gezien met Amsterdam zijn verbonden, met het opstellen van een historische canon van Amsterdam en ommelanden, met het maken vaneen OV – plan 2030? En die smerige haven gewoon buitengaats gaan leggen. Dat kan makkelijk vanuit de enorme opbrengsten van de vrijkomende grond en bespaart sowieso een tweede zeesluis.
In de druilerige regen bezoeken we ´s middags een drietal plekken waar alternatief wordt geleefd en gewoond. Een opgeplust volkstuinencomplex, met zo`n 200 welstandsvrije woningen, bestaat al vanaf begin 20e eeuw en herbergt inmiddels de 3e generatie bewoners. Slechts mensen van de interne wachtlijst komen in aanmerking voor de koop van een woning, voor ongeveer 20 % van de marktwaarde.
In 2001 is op een overbodig stukje grond een twintigtal houten keten geplaatst voor het huisvesten van dakloze, alcoholverslaafde, mannen. Alles beter dan een kartonnen doos, met als bijkomend en niet voorzien effect, een aantal mannen die de draad van hun leven weer wilde oppakken. We zijn er slechts kort. Ze willen niet als bezienswaardigheid dienst doen.
In Christiania leven een kleine 1000 mensen in een vrijstaat die uitgaat van de consensus democratie. Zeer nobel, maar ook eindeloos vermoeiend lijkt me. In 1971 gestart als een kraakactie van het verlaten marinecomplex, in een tijd van economische malaise in Kopenhagen, wegtrekkende bewoners en een huizentekort. Een paradijs voor kinderen, een speelplek voor volwassenen en inmiddels ook uitgegroeid tot een toeristische attractie van formaat. Ze zijn sinds 1991, van regeringswege, aangemerkt als sociaal experiment en vieren morgen hun 36e verjaardag. De voorbereidingen van het feest is in volle gang. Nagenoeg alle panden en de openbare ruimte kennen een bijzonder niveau van onderhoud. Het is een plek waar je goedkoop kunt leven en volledig jezelf kunt zijn. De indrukken van de middagexcursie helpen me zeer bij het relativeren van het vraagstuk woonschepen en woonwagens.