Zaanstreek

Gisteren werd in de gemeenteraad het voorstel van het college aangenomen om heel Zaanstad tot een toeristisch gebied te verklaren en het daarmee mogelijk te maken dat alle winkels alle zondagen open mogen. Deze winkeltijdenverordening, waar de SP in het belang van de meerderheid van kleine winkeliers op tegen was, leidde tot een fel debat. Daarbij werd duidelijk welke partijen sociaal en invoelend zijn, en welke ruim baan willen geven aan de kille 24-uurseconomie. Oa. GroenLinks, POV en ROSA stemden net als de SP tegen, VVD en en D66 waren hartstochtelijk voor, en de PvdA hield zich zoals vaker in het midden maar stemde uiteindelijk ook voor. Hieronder de opvatting van de SP.

Bijdrage in de raad namens de SP door Patrick Zoomermeijer, fractievoorzitter:

"Er was eens een kleine kruidenier in een schattig houten huisje in de Zaanstreek. Het was het schoolvoorbeeld van de kleine winkelier die we allemaal zo graag zien. Via Amerikaanse concepten en overnames drukte hij steeds meer andere kleine winkeliers uit de markt. Uiteindelijk werd het bedrijf de grootste supermarktketen van het land en overal waar er vestigingen kwamen, verdwenen de bakkers, slagers en anderen. Het bedrijf lobbyde samen met andere grote bedrijven voor de eeuwige koopzondag en misbruikte mazen in de wet. Dat allereerste winkeltje van dit bedrijf, is ondertussen niet meer dan een museumstuk, een relikwie.

Het Strabo-onderzoek toont aan dat 71% van de Zaanse winkeliers helemaal niet elke zondag open wil. 62% van de winkeliers is überhaupt niet op één van de twaalf bestaande koopzondagen open geweest, domweg omdat het commercieel niet interessant is. Dat argument zou de VVD en D66 als zelfverklaarde ondernemerspartijen aan moeten spreken. Nergens is er in Zaanstad is er een meerderheid van winkeliers voor alle zondagen open. Sterker nog, zelfs in Zuiderhout en het centrum van Zaandam zijn de tegenstanders met minstens twee keer zoveel als de voorstanders. De voorstanders zijn voornamelijk winkels met meer dan 10 werknemers, de winkelketens. Het onderzoek laat geen ruimte voor twijfel over wat de winkeliers zelf willen.

Deze zondagsopenstelling veroordeelt de meerderheid van kleine winkeliers tot een concurrentiestrijd met winkelketens die ze niet kunnen winnen. Een gevecht om omzet die over meer werkdagen moet worden binnengehaald, maar in zijn totaliteit niet toeneemt. Consumenten kunnen hun euro maar één keer uitgeven, nietwaar? Voor grootwinkelbedrijven, die sowieso een grotere financiële buffer en budget voor reclame hebben, is het heel gemakkelijk om goedkoop personeel op zondag in te zetten. Voor een kleine winkelier ligt dat anders. Zoals een winkelier de SP vertelde: “Ik moet of mijn vrije zondag of mijn gezin opofferen. Daarnaast loop ik omzet mis als ik op zondag dicht blijf.”

Werknemers, degenen de het winkelketens mogelijk maken dat ze überhaupt open kunnen op zondag omdat de directie zelf niet in de winkel staat, is helemaal niets gevraagd. Uit eerdere experimenten, zoals Alexandrium in Rotterdam, blijkt volgens het CNV dat werknemers wel degelijk gedwongen worden te werken op zondag. De winkelketens en hun vertegenwoordigers, zoals het ZON in Zaanstad en de Raad Nederlandse Detailhandel, willen af van de zondagstoeslag. Als dat gebeurt, wordt de zondag in alle aspecten een normale werkdag, ook buiten de detailhandel.

Dat de toerismebepaling er nu met de haren bij wordt gesleept om gewoon de wens van grote ondernemers uit te voeren, is van de gekke. De Eerste Kamer heeft juist afgelopen november een eind willen maken aan het misbruik van deze bepaling. Er moet al toerisme zijn, waar de winkels dan op in kunnen haken. Het college stelt echter de winkels zelf als toerisme voor. Daar waar daadwerkelijk toerisme is, zoals de Zaanse Schans, zitten nauwelijks winkels in de directe omgeving. De grote winkelketens die zo graag open willen, zitten op kilometers afstand van de toeristische trekpleisters.

Er wordt door bezuinigingen en terugtredende overheid, ook door dit college in Zaanstad, een steeds groter beroep gedaan op vrijwilligers en mantelzorgers. Kijk alleen al maar naar het Wmo-beleidsplan dat nu voorligt. Waar moeten die vrijwilligers en mantelzorgers nog gevonden worden als we de 24-uurseconomie weer meer ruimte even? Is dat wat we willen?

De participatieladder is een mooi ding, zoals wel meer ideeën bedacht in de veilige ivoren toren van het gemeentehuis er op papier mooi uitzien. De realiteit is dat een overgrote meerderheid van de winkeliers zich tegen de zondagsopenstelling heeft uitgesproken. Het college negeert deze uitdrukkelijke wens, en hup, daar gaat de participatieladder het raam weer uit. Stuitend voorbeeld daarvan is het feit dat de vergaderingen over dit onderwerp op een koopavond worden georganiseerd, wat de mogelijkheden tot inspraak hier in de raad voor de winkeliers enorm heeft beperkt.

Pijnlijker nog is dat D66, een groot voorstander van wat wij bij de SP inspraak en zeggenschap noemen, en wat zij participatie noemen, dat participeren even laten voor wat het is en de wens van de participerende winkeliers negeren. Het is duidelijk: de neoliberale ideologie is veilig bij dit college en bij D66, ongeacht wat de betrokkenen in de Zaanse maatschappij willen.

Nou hebben we eindelijk een gedegen onderzoek waar bijna viervijfde van de betrokkenen aan mee doet. Zo’n onderzoek dat de SP al tijden bij dit college tevergeefs bepleit om de echte woonbehoefte te bepalen. Namelijk door de mensen zelf te vragen naar hun wensen, mogelijkheden en onmogelijkheden. De winkelier heeft gesproken, veel democratischer wordt het niet. Maar de stem van de minderheid van grote winkelketens weegt helaas zwaarder. In het slagveld dat ‘vrije keuze’ en ‘vrije markt’ heet, is er vaak helemaal geen vrijheid, wel economische dwang.

Als we de kleine winkelier in de toekomst nog willen zien, kunnen we altijd nog naar de Zaanse Schans. Daar staat dat allereerste winkeltje van de grootste supermarktketen dan waarschijnlijk nog. Niet als winkel, maar als toeristische attractie…"