Zaanstreek

een verdwijnende rechtsbescherming en gegoochel met woorden bij gebrek aan beter

Door: Carla Schuddeboom

Wat de gemeenteraad al dan niet belangrijk vindt verandert in de loop van de tijd. Soms lijkt daar wel iets van een patroon te zitten. Zo kwam afgelopen donderdagavond in de raadsdiscussie over het bouwplan Noordeinde in Wormerveer duidelijk naar voren dat de collegepartijen VVD, PvdA en ZOG niet erg zwaar tillen aan een beperking van de rechtsbescherming van de burgers. En ook de totale omvorming (transitie) van de zorg en de sociale zekerheid, die stukje bij beetje in elkaar wordt gezet en die later op de avond uitvoerig aan de orde kwam, riep niet veel emoties op. Terwijl daar de rechtsbescherming en de rechtsgelijkheid pas echt op de helling kwamen te staan.

Doordat een aantal procedures wordt gecoördineerd bij het maken van de plannen voor Noordeinde valt straks een beroepsmogelijkheid voor de burgers weg. Zij, die burgers, kunnen nog maar één keer beroep aantekenen. Ze moeten daarmee meteen naar de Hoge Raad. Een hoger beroep is daarna niet meer mogelijk. Terwijl het in een rechtsstaat toch eigenlijk wel zo hoort te zijn dat een ander rechtscollege een uitspraak nog eens toetst, als één van de partijen denkt dat er fouten zijn gemaakt. Van de college partijen had alleen Groenlinks duidelijke vraagtekens bij deze gang van zaken.

Ja, het wordt er overzichtelijker van en het zal allemaal veel tijd schelen, wat ook weer een aantal voordelen heeft. Dat is allemaal waar. Toch heeft het iets verontrustends dat dit soort plannen niet meer verontrusting teweeg brengen. Het gaat in dit geval weliswaar om een proef, die de gemeente grondig zegt te willen evalueren, maar toch wordt er een deurtje open gezet naar inperking van de rechtsbescherming.

‘Drie decentralisaties'

Vervolgens waren donderdagavond de ‘drie decentralisaties’ aan de beurt. Deze regering vindt het een goed idee om een heleboel taken en verantwoordelijkheden over te hevelen naar de gemeenten en daarbij dan meteen flink te bezuinigen. Met ‘het mega project van de ‘drie decentralisaties’ wil dit kabinet, als was het een soort Chinese Drie Klovendam, graag de geschiedenis ingaan. Het gaat om de sociale werkvoorziening en de uitvoering van de wet Wajong; de taken dagbesteding en begeleiding uit de AWBZ en de jeugdzorg. Onze gemeente bereidt zich zeer voortvarend voor op deze decentralisaties, die gedeeltelijk in de Wet werken naar vermogen worden neergelegd. Het was al duidelijk dat alles op de schop moet in Zaanstad. Alles moet anders. En donderdag kwamen de wethouders Corrie Noom en Barbara Visser dan met een visie op hoe dat allemaal zou moeten. Ook al liet Corrie Noom het aan Barbara Visser over om het uit te leggen en zat zij zelf tevergeefs in de gemeente Graft -de Rijp waar de gemeenteraad massaal stemde voor aansluiting bij Alkmaar en niet bij Zaanstad (misschien hadden zij wel gelijk!) Barbara deed dit overigens met grote overtuigingskracht. Ze heeft wel iets met Margaret Thatcher, de Iron Lady, zo gaat het gerucht.

Bezwaar en beroep ontbreken

In de visie komen de begrippen ‘bezwaar’ en ‘beroep’ helemaal niet meer voor. Over rechtsbescherming en rechtsgelijkheid wordt niet nagedacht. De ‘omslag in het denken’ die de beide wethouders voor ogen staat en die ook voor alle zorg in het kader van de WMO geldt, houdt in dat in elk geval apart wordt gekeken wat de beste oplossing is. Mensen moeten juist niet langer ‘denken in termen van rechten’ zo heet het. Eerst moet gekeken worden of zij hun problemen niet zelf of met behulp van hun sociale netwerk kunnen oplossen (dus hun familie, vrienden, buren, vrijwilligers). Dat heet ‘eigen verantwoordelijkheid’ en zelfs ‘eigen kracht’. Daar worden mensen ook gelukkiger van, weet het visiestuk te melden. Voor dit ‘maatwerk' worden ‘keukentafelgesprekken’ gehouden, waarin onze ijverige ambtenaren nu al zijn getraind. En als daar een beslissing uitkomt waar je het niet mee eens bent? Of waarmee je helemaal niet geholpen bent? Tja…dan is er geen bezwaar of beroep mogelijk, want er zijn ook geen objectieve criteria meer voor de ondersteuning, waaraan je zou kunnen toetsen en waar je trouwens ook niet langer recht op hebt.

Een spel met woorden belangrijker

Een motie van de SP en Rosa om rechtsgelijkheid te herstellen werd verworpen. Behalve bij de SP en Rosa en in lichtere mate D’66 vielen deze plannen opnieuw in een soort bedding van turfmolm: stilte. De VVD vond het prachtig, de ZOG was, als altijd, bezorgd en het er verder mee eens en het CDA riep op gedragen toon dat het ‘juist goed is als mensen voor elkaar zorgen!’ (Alsof iemand zich daartegen had verklaard). De PvdA voegde via een breed gedragen motie nog wel een nieuw uitgangspunt aan de visie toe, namelijk ‘een goed georganiseerd vangnet’. Dit nu bracht Groenlinks, dat verder helemaal geen ideeën had, op een idee: was het niet beter om de term ‘vangnet’ te vervangen door een ander woord? ‘Vangnet’ klonk zo negatief! Wat ze dan voor woord wilden, dat wisten ze niet zo gauw. ‘Nou’, opperde de VVD, ‘wij zeggen altijd trampoline, dat is pas positief!’ De SP monkelde iets over ‘vuilnisbak’. ‘Bungy jumpen’ misschien? Of ‘schepnet’? Er ontstond een jolige sfeer, die de Christenunie ertoe bracht een vermanend woord te uiten: het ging tenslotte om een serieus onderwerp. De Christenunie was zelf even vergeten dat ze in een vorige bespreking het woord ‘vangnet’ steeds had vervangen door ‘hangmat’. Maar het was nog niet uit met de pret: Groenlinks en D’66 hadden ook liever het begrip ‘zelfredzaamheid’ dan ‘eigen verantwoordelijkheid’. Dit kregen zij via een amendement en na een nieuwe discussie over woorden voor elkaar. Alsof woorden de werkelijkheid veranderen. Het is maar wat je belangrijk vindt.

Baanstede

Bezwaar en beroep, rechtsbescherming en rechtsgelijkheid, ze zijn ook ver te zoeken bij de veranderingen in de sociale werkvoorziening bij Baanstede. Dit kabinet wil op termijn twee op de drie werkplekken in die sector wegbezuinigen en nu al vliegen de bezuinigingen je om de oren. De kans is groot dat iedereen nu ineens heel goed aan de slag kan bij een echte baas, vindt Barbara Visser, ook al is dat nog nooit eerder gelukt. Dat komt doordat die baas het minimumloon niet hoeft te betalen. Het inkomen wordt dan aangevuld vanuit de bijstand. Hup, daar gaat het minimumloon het raam uit. Niet iedere werknemer heeft er dus meer recht op. De SP voorziet dat er veel mis zal gaan. Contracten worden nu al niet verlengd. Als er al mensen naar echte banen overgaan, dan zal dat zonder goede begeleiding vaak niet goed gaan en dan is er geen weg terug. Als er niet voldoende mensen officieel aan het werk gaan dan komen er wachtlijsten. Een motie van SP en Rosa waarin begeleiding en een terugkeergarantie naar de sociale werkvoorziening werden veilig gesteld werd alleen gesteund door de Partij voor de IJsbaan. Want er moet bezuinigd worden, aldus de wethouder. En dat is eigenlijk het enige echte argument