Zaanstreek

De SP is er faliekant op tegen dat er op buurthuizen wordt bezuinigd. De SP verzet zich dan ook tegen de 'zoekrichting' in de Kadernota waarin 1,4 miljoen aan bezuinigingen wordt gezocht door nog meer buurthuizen te verzelfstandigen. We weten na de strijd tegen de sluiting van De Bovenkruier in 2011 (nu gelukkig weer aan een doorstart bezig) hoe moeilijk buurthuizen het hebben. Onze zorgen spraken we uit in het Zaans Beraad van 23 mei. Hieronder staan nog eens uitgebreid.

Daarom is in deze kadernota opgenomen dat we voor de jaren 2014 – 2017 een bezuiniging van €1,4 mln…hebben opgenomen. Een groot deel van deze bezuiniging zal komen uit besparing op het budget buurthuizen. Dat zal ertoe leiden dat de activiteiten in buurthuizen anders (door en voor bewoners) en ergens anders worden georganiseerd. … Uit de eindevaluatie van de verzelfstandigde buurthuizen, vastgesteld door het college op 5 maart 2013, is gebleken dat vrijwilligersbesturen grotendeels zelf in staat zijn toe te werken naar een zelfstandig te exploiteren buurtcentrum met een ontmoetingsfunctie voor de wijk. Door een optimalisering van de exploitatie wordt verwacht dat de verzelfstandigde buurthuizen volledig zelfstandig kunnen draaien….is besloten tot het uitvoeren van een benchmark om een vergelijking te kunnen maken tussen de kwaliteit en de prestaties van de gesubsidieerde versus de verzelfstandigde buurtcentra in Zaanstad. Centraal hierbij staat de vraag onder welke voorwaarden de buurthuizen zelfstandig kunnen functioneren zonder subsidie. De resterende acht buurthuizen in Zaanstad ontvangen nu gezamenlijk jaarlijks een subsidie van 1,4 mln.

(uit de Kadernota 2014, pag. 32)

Wat vooraf ging

Vier buurtcentra (De Kwaker, de Pelikaan, de Vuister en De Bovenkruier) zijn in 2008 verkocht aan Parteon ( de eerste drie) en Rochdale (de Bovenkruier), tegen boekwaarde (dus een klein prijsje). De gemeente schoot daar 1,8 miljoen bij in, maar hoefde structureel geen subsidie meer op de begroting te zetten voor deze vier, en dat was op termijn toch voordeliger. Parteon en Rochdale mochten de locaties herontwikkelen, onder de voorwaarde dat zij voor, tijdens en na die herontwikkeling zouden zorgen dat activiteiten van verenigingen en wijkgebonden ontmoetingen zouden kunnen plaats vinden tegen een maatschappelijke huurprijs.

In een raadsinformatiebrief van 5 maart 2013 werd de raad bijgepraat over de "eindevaluatie verzelfstandiging buurtcentra" van 30 november 2012. Volgens deze informatiebrief zou uit de evaluatie blijken dat "is aangetoond dat de bewoners in staat zijn gebleken deze maatschappelijke taak op te pakken met een goed resultaat" en dat:
- de verzelfstandiging een succes is, maar nog niet volledig is geslaagd
- naar verwachting de verzelfstandiging van de Kwaker , De Pelikaan en De Vuister op termijn kan slagen
- aanbevolen wordt om door nader onderzoek de exploitatietekorten van de buurtcentra verder terug te brengen

Maar dat staat helemaal niet zo in de evaluatie. Wat er wel staat vat ik kort samen, voor diegenen die het rapport niet hebben kunnen lezen. Ik baseer me op de gegevens uit de evaluatie.

- De Kwaker en de Pelikaan zijn in 2008 aan Parteon verkocht onder voorwaarde dat Parteon voor 5 jaar de exploitatietekorten zou aanvullen. Zij zijn dus pas op 1 januari van dit jaar financieel zelfstandig geworden. De Pelikaan had toen een tekort van 60.000.
- En ook dat is niet helemaal waar, want de Kwaker en de Pelikaan hebben met Parteon een afspraak dat Parteon de komende vijf jaar de helft van de huur vraagt.
- Ondanks deze huursubsidie is hun exploitatietekort niet opgelost. De Kwaker heeft zijn tekorten flink terug gebracht, maar zit met een doorlopend zij het afnemend exploitatietekort tot €16.750 in 2015 (inclusief de huurverlaging van Parteon). De Pelikaan heeft dankzij allerlei kunstgrepen het tekort voor 2013 terug gebracht naar 17000 (ook inclusief de huurverlaging). De Pelikaan wil net als de Kwaker dat de gemeente het exploitatietekort over de komende vijf jaar aanvult.
- De Vuister en de Bovenkruier hadden afspraken met Parteon en Rochdale over het huren van voldoende ruimte tegen een maatschappelijke huurprijs. De corporaties zouden in hun geval verantwoordelijk zijn voor het beheer van panden en activiteiten. Ook de Vuister heeft nu bij Parteon reductie op de huur voor de komende vijf jaar gekregen, maar beheer en schoonmaak moeten zij vanaf 1 januari zelf voor hun rekening nemen. Netto zijn ze daarmee slechter af, ook al zitten ze ten tijde van de evaluatie nog in de plus (22.000).
- De Bovenkruier is in 2011 gesloten, waarbij onenigheid over de betaling van de huur en energie een rol speelde. Sinds kort is het buurtcentrum weer open, onder een nieuw bestuur.

Situatie niet rooskleurig

Was de situatie ten tijde van de evaluatie al niet rooskleurig. Die is er niet op vooruit gegaan.
- Intussen is Welsaen haar activiteiten in hoog tempo aan het afbouwen. Welsaen is een belangrijke huurder bij de Pelikaan en huurde ook bij De Kwaker. De gevolgen hiervan zijn nog niet helemaal te overzien, maar dat er nieuwe gaten in de begroting vallen is duidelijk.
- Het wijkbeheer , waarmee de Pelikaan zo goed samen werkte, bestaat niet meer. De buitenactiviteiten van het Wijkbeheer hangen aan een zijden draadje.
- Ook zijn vrijwilligers niet onbeperkt beschikbaar. De Kwaker voorziet problemen bij de vervanging van bestuursleden; de Pelikaan heeft een tekort aan vrijwilligers.

In de begeleidende brief bij het evaluatieverslag wordt voorgesteld om de gemeente een extern onderzoek te laten doen naar de kostendekkendheid van de bedrijfsvoering van de buurtcentra, met name van de huurtarieven. Voor zover bekend zijn de besturen van de buurtcentra daar niet op in gegaan. Huren mogen niet te hoog worden, wil je laagdrempelig blijven.

Ook wordt in die brief gesteld dat het interessant zou zijn door middel van een benchmarkonderzoek de gesubsidieerde buurtcentra te vergelijken met de verzelfstandigde buurtcentra.

Conclusie

1. De eindevaluatie (uitgevoerd in 2012) kwam veel te vroeg tot duidelijke conclusies te kunnen komen over de levensvatbaarheid van de geprivatiseerde buurhuizen.. Drie buurthuizen werden toen in hun exploitatie nog gesteund door Parteon, eentje was gesloten.. De evaluatie komt dan ook niet met de uitspraak dat de verzelfstandiging een succes is en dat deze naar verwachting op termijn zal kunnen slagen. Dat staat er niet in.

2. Nog steeds worden de buurthuizen door Parteon ondersteund met kortingen op de huurprijs. Desondanks hebben De Pelikaan en De Kwaker hun exploitatietekorten niet kunnen wegwerken. De Bovenkruier heeft een sluitende exploitatie, mede dankzij de huursubsidie van Parteon, maar het valt niet te voorspellen hoe die er over één of twee jaar voor zullen staan en hetzelfde geldt voor de net opgestarte Bovenkruier. De situatie is niet hopeloos, maar wel zorgelijk.

3. Nader onderzoek is door de buurthuizen niet gevraagd en heeft ook niet plaats gevonden. Niettemin zijn de conclusies al getrokken in het voorstel alle overgebleven buurthuizen weg te bezuinigingen. Wij kunnen alvast één bezuiniging aanraden: laat dat onderzoek dan ook maar weg. Als exploitaties met nader onderzoek sluitend gemaakt zouden kunnen worden dan weten wij er nog wel een paar bij de gemeente zelf!