Zaanstreek

Initiatiefvoorstel van de SP Wormerland: 'Tijdelijke natuur voor Wormerland'

Elk stuk grond in Nederland heeft een bestemming. Maar sommige stukken wachten nog op de realisatie van die bestemming. Vaak gaat het daarbij om braakliggend terrein. In Wormerland hebben we tenminste twee nog braakliggende terreinen. Het betreft het terrein dat bestemd is voor de 'Poort van Wormer' en het terrein op de 'Zaandriehoek'.

Van beide terreinen is het ongewis wanneer er bouwactiviteiten conform de bestemming zullen plaatsvinden. Er zullen wellicht nog andere terreinen zijn, voor de SP- fractie nog onbekend, die wachten op bouwactiviteiten. En ook in de toekomst zullen er braakliggende terreinen komen, waarvan de gemeenteraad en het college nu nog niet op de hoogte zijn. Om op braakliggende terreinen tijdelijke natuur te kunnen realiseren heeft de SP dit voorstel geschreven.

Wat is er zo bijzonder aan tijdelijke natuur?

De Flora- en Faunawet bepaalt dat beschermde dieren en planten met rust gelaten moeten worden. Ook op terreinen die – al dan niet braakliggend – wachten op de realisatie van hun bestemming. Wie deze plant- en diersoorten daar vroeger probeerde te verwijderen, overtrad de wet en riskeerde hoge boetes. Wie de wet wel volgde, liep vaak kostbare vertraging op. Het was goedkoper om het terrein ongeschikt te maken voor de komst van beschermde flora en fauna. En dat hebben veel grondeigenaren dan ook gedaan.

Op dit moment is het niet meer nodig het toekomstig bouwterrein ongeschikt te maken voor de komst van (beschermde) flora en fauna . De Beleidslijn Tijdelijke Natuur maakt het mogelijk om beschermde dieren en planten tijdelijk de ruimte te bieden. De beschermde soorten die zich op een terrein vestigen, mogen verwijderd worden zodra de realisatie van de bestemming begint.

Aan deze ontheffing zitten naast voordelen ook een aantal voorwaarden vast. Zo moet de grondeigenaar zoveel mogelijk de maatregelen achterwege laten die de ontwikkeling en vestiging van dieren en planten belemmeren. En mag alleen de beschermde natuur verwijderd worden die opkwam na de start van het Tijdelijke Natuurgebied.

Wat zijn de voordelen van tijdelijke natuur?

Als beschermde soorten zich op een terrein vestigen, leidt dat er dankzij de ontheffing Tijdelijke Natuur niet meer toe dat bouwplannen (kostbare) vertraging kunnen oplopen;

Ontwikkelaars, bouwondernemingen, grondeigenaren en de gemeente Wormerland geven op een aansprekende en tastbare manier invulling aan beleid op het vlak van maatschappelijke verantwoord ondernemen;

De relatie met omwonenden van terreinen wordt verbeterd, zeker als het Tijdelijk Natuurgebied opengesteld wordt voor publiek.

Met een Tijdelijk Natuurgebied wordt bijgedragen aan het voortbestaan van (zeldzame en beschermde) dier- en plantensoorten in Wormerland en omgeving.

De dieren en planten op het Tijdelijk Natuurgebied mogen verwijderd worden zodra de uitvoering van de (bouw)plannen van start gaat. Wel moeten de regels nageleefd worden die gelden voor de omgang met de natuur. De naleving van de regels is de zorgplicht van de eigenaar van het terrein.

De grondeigenaar hoeft geen geld en moeite meer te investeren in het preventief weren van zeldzame en beschermde flora en fauna

De biodiversiteit in de gemeente Wormerland zal toenemen. Behalve voor de biodiversiteit zelf zal dit gunstige gevolgen hebben voor de positie van de gemeente Wormerland in diverse statistieken en lijstjes. Zo kan Wormerland zich (nog meer) profileren als groene en natuurvriendelijke gemeente.

Wormerland kan door het mogelijk maken van tijdelijke natuur invulling geven aan de bestuurlijke verantwoordelijkheid om de flora en fauna in het gebied in ‘een gunstige staat van instandhouding’ te houden;

Hoe en waar kan tijdelijke natuur ontstaan?

Tijdelijke natuur kan ontstaan op verschillende typen terreinen, die elk hun eigen
aantrekkingskracht hebben op dier- en plantensoorten.

Kaal zand/kale grond Pas opgespoten of opgehoogde terreinen, zoals voor de tweede fase IJburg, Tweede Maasvlakte en nieuwbouw woonwijken, vallen hieronder maar ook tijdelijke gronddepots, voorbelastingen en gebieden waar net zand of grindwinning heeft plaatsgevonden.

Vooral aan de kust, waar de zoute zeewind een handje meehelpt, kunnen deze gebieden lang kaal blijven. Door ongelijk inklinken van de grond kunnen ondiepe plasjes en poelen ontstaan waarin zich regenwater verzamelt. Vooral pioniersoorten, zoals sterns en plevieren, die snel kunnen profiteren van de geboden kansen, zullen opduiken in deze terreinen.

Weiland Omdat weilanden reeds volledig begroeid zijn, zal er in eerste instantie vooral sprake blijven van grasland. Onder invloed van natuurlijke begrazing kunnen deze gebieden in de zomer ruiger worden. In de winter trekken ze grazende watervogels als eenden, ganzen en zwanen aan. Wanneer de drainage niet wordt onderhouden, kan er water op blijven staan, met in het uiterste geval ondiepe moerassen en poelen.

Akkerland Akkers worden na de laatste oogst kaal achtergelaten en vormen daarmee een uitstekend kiembed voor zaden die erop terecht komen. Ook is de kale of schaars begroeide grond een prima broedplaats voor pioniersoorten en akkervogels. De ondergrond kan bestaan uit zowel zandig als kleiig substraat. Op de vaak sterk bemeste grond groeien planten weelderig waardoor de akker vaak na één groeiseizoen al een ruig karakter heeft gekregen.

Bebouwde terreinen Op sommige plaatsen in Nederland worden bedrijventerreinen afgebroken en krijgen een nieuwe invulling – opnieuw als bedrijventerrein of als woongebied. In de periode dat de oude gebouwen leeg staan en/of deels al zijn gesloopt, kunnen er zich (beschermde) soorten vestigen, bijv. de zwarte roodstaart die van nature op rotsen broedt of diverse soorten vleermuizen.

Hoe gaat het in z'n werk?

Er moet een nulmeting worden uitgevoerd om te bepalen of er nu al beschermde soorten op het terrein aanwezig zijn. Vervolgens moet ontheffing worden aangevraagd bij RVO (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, voorheen Dienst Regelingen) voor beschermde soorten die zich mogelijk op de locatie gaan vestigen. Een ontheffing Tijdelijke natuur is alleen mogelijk voor soorten waarvoor het aannemelijk is dat zij zich binnen tien jaar op het terrein vestigen. Het gaat vooral om pionierssoorten en vroege soorten die afhankelijk zijn van dynamiek in het landschap.

Voor soorten, die al op het terrein aanwezig zijn, kan geen ontheffing Tijdelijke natuur aangevraagd worden. Welke soorten verwacht worden blijkt uit onderzoek, de nulmeting. Hiervoor kan een deskundige worden ingeschakeld. De deskundige maakt een inschatting welke soorten zich vestigen op basis van de aard van het terrein, de ligging en inrichting en de aanwezige soorten in de omgeving. Na minimaal een jaar kan het terrein opgeruimd worden zonder onzekerheid, vertraging en extra kosten. Blijft alleen de zorgplicht over om rekening mee te houden (bijv. kappen buiten broedseizoen).

Wat zijn de voorwaarden voor een ontheffing Tijdelijke natuur?

De bestemming van het terrein hoeft niet definitief vast te liggen in een bestemmingsplan. De huidige bestemming moet wel duidelijk zijn en er mag discussie zijn over de toekomstige bestemming, zolang de tijdelijke natuur niet de eindbestemming is.

Er is voldaan aan de verplichtingen uit de Flora- en faunawet voor beschermde soorten die al voorkomen op het terrein.

Voor de realisatie van de bestemming of voordat de bestemming opnieuw gerealiseerd wordt, vindt tijdelijke natuurontwikkeling plaats. De tijdelijke natuur kan ontstaan door niets te doen of door tijdelijke voorzieningen aan te brengen om het voor soorten aantrekkelijk te maken zich te vestigen.

Het terrein moet minimaal één voortplantingsseizoen/ één groeiseizoen voor tijdelijke natuur beschikbaar zijn, ook al kan tijdelijke natuur zich al binnen enkele weken ontwikkelen.

Wat is de rol van de gemeente ingeval van tijdelijke natuur?

De gemeente heeft in theorie geen rol bij tijdelijke natuur. Alleen wanneer de gemeente grondeigenaar is, speelt de gemeente een grote rol. De gemeente kan echter wel door veel partijen worden gezien als belangrijke partij, die als 'smeermiddel' en 'aanjager' kan dienen. Juist omdat de gemeente formeel geen rol heeft, is de kans klein dat de betrokkenheid van de gemeente het proces vertraagt. De gemeente Wormerland moet grondeigenaren dus 'overhalen' om hun grond om te zetten in tijdelijke natuur, totdat er daadwerkelijk gebouwd gaat worden. Uiteraard kan de gemeente een handje helpen bij het aanvragen van de ontheffing en het doen van de nulmeting.

Wat gaat het kosten?

Het creëren van tijdelijke natuur gaat de gemeente van niets tot heel weinig kosten. Immers, de grondeigenaren moeten een ontheffing aanvragen en moeten de natuur op hun terreinen laten ontstaan. De kosten worden hoger als de gemeente Wormerland besluit te participeren in het doen van een nulmeting of bereid is de kosten te betalen die de natuur 'een handje helpen' (inzaaien van gewassen en bloemen, aanleggen van poelen, faciliteiten creëren voor insecten, amfibieën, vogels en kleine zoogdieren)

Resumé

Tijdelijke natuur in de gemeente Wormerland is een grote winst voor de gemeente. Het vergroot de biodiversiteit, Wormerland zet zichzelf op de kaart voor wat betreft natuurontwikkeling, het levert de inwoners een scala aan 'nieuwe natuurbelevingen' op en het heeft voor de grondeigenaren het voordeel dat ze - als er daadwerkelijk gebouwd wordt - daar ook met minder hindernissen aan kunnen beginnen.