Zaanstreek

Het nieuwe college, waarop D66 samen met de VVD zo'n groot stempel heeft gedrukt, wil in deze eerste begroting natuurlijk uitstralen dat het anders is dan het vorige college: jong, dynamisch, modern, liberaal in de goede zin van het woord. De begroting ademt dan ook werkelijk een andere toon. Veel lijkt nog open voor discussie en verandering. Allerlei partijen worden uitgenodigd om mee te denken. Er zijn redenen om optimistisch te zijn... Want er gloort licht aan het einde van de economische tunnel, waardoor er wel weer wat financiële risico's genomen kunnen worden, zo denkt het college. Maar het baseert zich daarbij op ontwikkelingen die zich nog moeten waarmaken en waar het zelf weinig tot geen invloed op heeft: namelijk fragiel en beperkt economisch herstel en afname van de werkloosheid.

Algemene beschouwing op de begroting uitgesproken door fractievoorzitter Patrick Zoomermeijer namens de SP

Wensdenken en mooie dromen

De SP ziet de sociaal-economische toekomst onder dit kabinetsbeleid helemaal niet zo zonnig in.
Want:
1. De prognoses voor economische groei van het CPB zaten er in het verleden vaak naast
2. Economische groei leidt steeds minder tot toename van werkgelegenheid, maar is vaker ‘baanloze groei’
3. Veel maatregelen ondermijnen de koopkracht van de mensen, kijk maar naar de pensioenen, de enorme stijging van de woonlasten (vooral de huren) en de versoberingen van alle uitkeringen. De effecten daarvan zien we niet terug in de voorspellingen volgens de gangbare economische modellen.
5. Armoede is de afgelopen jaren dan ook toegenomen. De nieuwe minima-effectrapportage laat zien dat dat in Zaanstad ook zo is!

Pijn in het sociale domein

En dan het grootste hoofdpijndossier: de drie decentralisaties en de bezuinigingen op zorg en de sociale voorzieningen. Niemand weet hoe ze gaan uitpakken. Bijna elke zijn er nieuwe verontrustende berichten over. Zoals afgelopen dinsdag, toen bekend werd dat de landelijke korting van 11% op het budget van de AWBZ-taken in veel gemeenten is vertaald in veel grotere kortingen. Hier in Zaanstad maar liefst 17%!

Nu kan dit college niet zoveel doen aan het landelijke beleid dat een aantal grote bezuinigingen toch echt over de schutting heeft gekieperd. Maar het Zaanse college bestaat wel uit twee partijen die dit beleid tot de dag van vandaag verdedigen, dat moet hier toch ook nog een keer gezegd worden.

Blanco cheques en weinig buffers

Deze begroting en de bijlagen zijn er niet overzichtelijker op geworden. Dat kan ermee te maken hebben dat ze ineens niet meer op papier werden aangeleverd, wat de toegang tot informatie niet bepaald vergroot.

Wij zien dit uiteindelijk als een gevolg van falend kabinetsbeleid dat de gemeenten op allerlei terreinen - maar vooral op het sociale terrein - opzadelt met de ene bezuiniging na de andere. We hebben het gevoel dat er geen overzicht meer is, niet over de uitgaven en niet over de inkomsten, en ook niet over het te voeren beleid. De gemeente wil partner van marktpartijen zijn, zij stimuleert, faciliteert, maakt afspraken en dereguleert. Waar kunnen wij, de burgers van Zaanstad en wij, de raad, dit college straks precies op afrekenen? Op te veel plekken in de begroting - vooral in de sociale programma's - ontbreken de indicatoren die straks moeten aangeven of er specifieke doelen zijn behaald. Terwijl er wel grote bedragen staan gereserveerd. Maar wat er met die bedragen gedaan gaat worden, dat weten we nu dus nog niet precies. En daar kunnen we dan straks ook niet veel over zeggen. De raad kan hierdoor haar kaderstellende en controlerende taken steeds minder goed uitvoeren. Er worden te veel blanco cheques gevraagd. Dat geeft ons een heel ongemakkelijk gevoel.

Daarom kan het college wel gaan claimen dat er 8 miljoen is gereserveerd voor een zachte landing in het sociale domein. En natuurlijk, als het zo mooi geregeld is als het college zegt, dan zullen we de eerste zijn om ze te feliciteren. Maar meten is weten, en vooralsnog gaat dat nu juist niet lukken met wat we in deze begroting zien.

Er is weinig reden voor financieel optimisme. De reserves staan onder druk en moeten nu al worden aangevuld uit de algemene middelen. De weerstandsratio is door zijn ondergrens gezakt. En intussen groeit de leningenportefeuille alweer, en de kapitaallasten dus ook.

RECHTSE Hobby's

Een gevolg van het vage begroten is dat er tussen de regels door ineens wat hobby's uit de lucht lijken te vallen. Plannen die niet voortvloeien uit grote problemen die dringend moeten worden opgelost, maar die uitgevoerd worden omdat ze in het college-akkoord staan. Bijvoorbeeld een fietsenstalling van 1 miljoen, extra geld voor sport (routekaart Buitensport, trainingscomplex AZ), geld voor Sail, de aanschaf van twee boten (omdat de door het college zo geroemde marktpartijen niet thuis geven)...

Blinde vlekken

Het geforceerd aandoende optimisme is leidt er toe dat deze begroting weinig aandacht besteedt aan de mensen met wie het niet zo goed gaat. Hier gaat het wel om grote en urgente problemen. Maar 'Die in het donker, ziet men niet', zoals Bertold Brecht zei: als we het er niet over hebben, dan is het minder erg.

Denk aan het toegenomen aantal armen - ook werkende armen - in Zaanstad en het grote aantal kinderen dat in armoede opgroeit (10% van de kinderen beneden de 18, 3000 kinderen in totaal). Denk aan de schuldenproblematiek. Aan het lot van de arbeidsgehandicapten (BaanStede). Aan de mensen die geen woning kunnen krijgen of dreigen uit hun huis gezet te worden. Er spreekt weinig gevoel van urgentie, van betrokkenheid bij deze mensen uit de begroting. Waar staat het woord 'voedselbank'?

Waar blijft het armoedebeleid?

Er is niets te vinden over een Zaans armoedebeleid. Van het Rijk krijgen we er vanaf 2015 700.000 euro extra bij voor armoedebestrijding. We zouden dat geld graag geoormerkt zien!

Het blijft echter niet bij blinde vlekken. Uit de antwoorden op de technische vragen van de SP maken we zelfs op dat er zoveel mogelijk wordt gedaan om mensen te weren uit het financiële vangnet. Ondanks het grotere aantal bijstandsaanvragers en het teruggeschroefde budget uit Den Haag meent men op de bijstand tonnen te kunnen bezuinigen, om dat dan te besteden aan handhaving zodat er nog minder mensen in het vangnet terecht komen. Daarmee lijkt de jacht op uitkeringsgerechtigden geopend en komt er ineens een nare repressieve kant van dit college bovendrijven!

Ja, er is Social Return On Investment (SROI), maar de streefgetallen daarvoor zijn niet indrukwekkend te noemen en dat geldt ook voor het streven naar 100 extra leerwerkplekken voor 1400 werkloze jongeren onder de 27 jaar. Verder is er alleen de opmerking dat er een ‘herijking van het armoedebeleid’ aan komt, in antwoord op vragen van onder andere de SP. Maar dan is deze begroting al vastgesteld en is er geen financiële ruimte meer. Wij willen die financiële ruimte voor een goede zorg en een goed armoedebeleid toch reserveren in de algemene middelen, al is het maar door juist niet zo risicovol te ramen.

Bouwen voor Zaankanters

Ook een blinde vlek is er op het punt van de volkshuisvesting. Het college signaleert wel een duidelijke behoefte in de vrije huursector, maar niet dat de 'gemiddelde wachtduur voor een sociale huurwoning bij acceptatie' (wachtduur) nu 8,6 jaar bedraagt voor starters. Over sociale huurwoningen wordt alleen nog gesproken in termen van verkoop en sloop. De SP zal met ideeën komen om wel sociale woningbouw op gang te brengen voor de kinderen van de Zaankanters en de mensen met een kleine beurs. De dekking daarvoor zoeken we in hetzelfde programma, en wel in de 1 miljoen voor de fietsenstalling in het centrum, in de 416.000 euro extra voor het Zaan-IJ Oever-project en in de 400.000 voor bijdragen aan Sail.