Zaanstreek

Op 13 mei 1939 vertrok het schip St. Louis met 930 joodse vluchtelingen (bijna allemaal Duitsers) vanuit Hamburg naar Cuba. Na de “Kristallnacht” van 1938 was voor hen het leven in Duitsland te gevaarlijk geworden en wilden ze op Cuba politiek asiel aanvragen. De Cubaanse minister van Immigratie liet echter weten dat zij alleen tegen betaling van 150 dollar een toeristenvisum konden krijgen. Slechts 29 van hen konden dat bedrag betalen en op het eiland blijven.

Het schip bleef een tijd voor de kusten van Zuid- en Noord-Amerika ronddobberen en probeerde asiel bij verschillende landen, waaronder de VS en Canada, aan te vragen. Geen enkel land gaf thuis en hun restte niets anders dan naar Europa terug te keren. Eenmaal terug werden ze opgevangen in vier landen: Engeland, België, Frankrijk en Nederland. Van hen zouden er uiteindelijk 254 in concentratiekampen sterven, en deze gebeurtenis zou de geschiedenis ingaan als “the voyage of the damned” (het schip van de verdoemden).

In juni dit jaar werd het schip Aquarius van de Ngo Artsen zonder Grenzen door Italië toegang tot alle Italiaanse havens geweigerd. Het schip vervoerde 629 vluchtelingen, onder wie 123 alleenstaande minderjarigen, 11 kinderen en 7 zwangere vrouwen. Matteo Salvini, minister van Binnenlandse Zaken en vicepremier van Italië, vroeg aan Malta om dit probleem op te lossen. De regering van Malta vond dat dat niet haar competentie was en alleen de Spaanse regering liet weten bereid te zijn om bijna alle vluchtelingen op te vangen.Wegens de slechte weersomstandigheden dobberden de vluchtelingen een aantal dagen rond op de Middellandse Zee voordat zij de haven van Valencia konden bereiken.

Het verhaal van het schip Aquarius leidde tot een diplomatieke rel tussen Frankrijk en Italië. De Franse president Macron noemde de positie die Italië in de kwestie ingenomen had, ”cynisch en onverantwoord”, terwijl Italië hem van repliek diende door te zeggen dat Frankrijk “hypocriet” was. De Fransen hadden immers niet aangeboden om de vluchtelingen op te vangen en bovendien waren zij in het verleden veel strenger geweest ten opzichte van de opvang van vluchtelingen dan de Italianen. Deze diplomatieke rel sloeg in als een bom binnen de EU en zorgde voor nog meer verdeeldheid binnen en tussen de lidstaten onderling.

De afschuw en compassie, waarmee de wereld in 2013 reageerde op het zien van de foto’s van de 368 doodskisten van de verdronken vluchtelingen voor de kusten van Lampedusa, en in 2015 bij de foto’s van de Syrische peuter Aylan Kurdi aangespoeld op de kust van Turkije, hebben nu plaatsgemaakt voor vreemdelingenhaat, xenofobie e racisme die onze geest als een virus infecteren.

Maar laten we niet vergeten: het is hetzelfde virus dat 80 jaar geleden het lot van de St. Louis bezegelde.

Gabriella Molica - oud afdelingsvoorzitter SP Zaanstreek