Zaanstreek

Op donderdag 26 mei werd in de gemeenteraad van Zaanstad de Kadernota 2012-2015 besproken. De Kadernota bevat de plannen op hoofdlijnen die het college van PvdA, VVD, ZOG en GroenLinks voor de komende periode voorstelt. Deze kadernota staat in het teken van nog nooit geziene bezuinigingen uit Den Haag, waarin dit college te gemakkelijk meegaat. De bezuinigingen zijn oneerlijk omdat ze gewone mensen die de crisis niet hebben veroorzaakt hard treffen. Ook staat de Kadernota weer bol van de ideologie voor een kleinere overheid en meer markt. Dat is de (rechtse) keuze die het Zaanse college maakt. Hieronder de algemene beschouwing die de SP-fractie gaf als reactie op de Kadernota.

Bijdrage uitgesproken in de raad door Patrick Zoomermeijer, fractievoorzitter:

De omvang van de bezuinigingen en van de sociale kaalslag onder dit kabinet begint nu vastere vorm aan te nemen. Ook wat ze betekenen voor onze gemeente. En dat is niet de enige donderwolk boven de Zaan. Er tekent zich ook iets af wat lijkt op een democratisch failliet. Hebben we nog een andere keuze dan de aanvaarding van wat ons hier wordt voorgeschoteld, de ondergang?

Wat we missen is de discussie over de keuzes, over de bezuinigingen zelf. Welke verschillende opties van het college, verschillende scenario’s, waaruit kan de raad kiezen? Gaat het in een democratie niet om vrije keuzes? In deze Kadernota gaat het alleen maar over de uitvoering van het beleid van een tijdelijk knetterrechts kabinet, dat de verzorgingsstaat zo snel mogelijk wil afbreken. De gemeente als uitvoeringskantoor van het beleid van sociale kaalslag. En zelfs als één van de spelers naast allerlei partners. Hoe legt de gemeente dan straks verantwoording af over het gevoerde afbraakbeleid? En aan wie? En wat stellen we dan eigenlijk nog voor als gemeenteraad? Maar een gemeente hoort meer te zijn dan een uitvoeringskantoor. Een gemeente heeft eigen taken en een zorgplicht voor de burgers met wie het niet zo goed gaat. Dat komt met dit beleid zwaar onder vuur te liggen.

Deze Kadernota is gebaseerd op drijfzand

De beleidsmatige en financiële kaders vanuit het Rijk voor de nieuwe wet ‘Werken naar Vermogen’ zijn nog niet duidelijk”, staat er in de Kadernota (pag. 15). Het is slechts één van de vele opmerkingen die worden gemaakt over de onduidelijkheid over de precieze omvang van wat er op ons af komt. Tegelijkertijd staat er niet in hoe één en ander te uit te voeren.

De Kadernota had dan ook veel korter gekund. We hadden het nu als raad ook alleen over de uitgangspunten en misschien ook nog de door het college genoemde ‘vraagstukken’ kunnen hebben, en verder niet. Op basis van deze Kadernota zijn er geen echte kaders waarop we als gemeenteraad kunnen sturen.

Uitgangspunt 2 is voor de SP onaanvaardbaar

Rijksbezuinigingen worden in principe doorgevoerd in het programma waar ze ontstaan”. In het verleden zijn overschotten op de budgetten van bijvoorbeeld de Wet Werk en Bijstand (WWB) en de Wmo in de algemene reserves terechtgekomen - daar was toen geen schot tussen- en werden met geld dat voor sociaal beleid was bedoeld tekorten ergens anders aangevuld. Nu stelt het college opeens wél een schot voor, juist nu het sociale domein schreeuwt om ondersteuning.

Door de rijksbezuinigingen binnen het eigen programma op te moeten lossen blijft er geen enkele mogelijkheid meer om nog iets te doen aan goed sociaal beleid. De manoeuvreerruimte voor de gemeenteraad wordt verder versmald.

College gaat teveel ‘mee’ met de bezuinigingen

Wij zouden het college op willen roepen om hun sociale gezicht te tonen door zich tot het uiterste in te spannen om deze bezuinigingen ook in daden te bestrijden. En niet alleen in woorden, zoals via het afwijzen van het bestuursakkoord.

Dit kan bijvoorbeeld door zich hard te maken op concrete punten, zoals de gevolgen van de bezuinigingen op de sociale werkvoorziening (WSW). Zo gaan de gemeenten Den Bosch, Doetinchem, Groningen, Leeuwarden, Pekela en Tiel overwegen om de bezuinigingen van dit jaar op de sociale werkvoorziening aan de rechter voor te leggen. Zij vinden dat het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) eenzijdig en in strijd met eerdere afspraken bezuinigingen doorvoert. Waar ligt voor het Zaanse college de grens? Waar ligt “de ondergrens van de kwetsbare waarden”, waar het college zegt voor te staan (pag. 17)? Wanneer zegt het Zaanse college ‘tot hier en niet verder’, zoals de Rotterdamse wethouder Dominic Schreijer onlangs deed?

Wij voelen ons niet verantwoordelijk voor de op meerdere plekken in de Kadernota genoemde zogenaamde ‘vraagstukken’. Kennelijk ziet het college wel de sociale gevolgen van haar beleid, maar in plaats van zelf de verantwoording te nemen voor een keuze en haar gevolgen (en daarmee kleur te bekennen), verwoordt ze dat wollig in ‘vraagstukken’. Dan klinkt het wat voorwaardelijker en minder pijnlijk. Maar als het college deze Kadernota opstelt en er zelf achter staat, dan zijn zij zelf verantwoordelijk voor de gevolgen van de door hen ingeslagen weg. Zelfs al zijn veel bezuinigingen direct of indirect het gevolg van landelijk beleid, als je de uitvoering ervan voor je rekening neemt, dan ben je medeverantwoordelijk. Wat er nu op ons af komt aan afbraakbeleid is zo draconisch, daar zal de SP zich tegen verzetten.

Kerntakendiscussie nu eindelijk gaan voeren

De SP heeft zich sinds het aantreden van het huidige college hard gemaakt tegen de neoliberale ideologie van ‘meer markt en minder overheid’ die dit college uitdraagt. Het is daarom ook dat, in plaats van deze achterhaalde ideologie zomaar uit te voeren, de SP al bij het vorige kader- en begrotingsdebat aandrong op een kerntakendiscussie. Een discussie over wat een gemeente is en wat haar taken zijn.

Het college heeft, gedwongen door de omstandigheden, het licht gezien en wil de fundamentele discussie eindelijk gaan voeren. Maar met de raad slechts in de vorm van deze en komende kaderdebatten. Dus altijd onder druk van telkens weer nieuwe bezuinigingen en gedreven door de waan van de dag. Als deze belangrijke discussie voor de raad slechts onderdeel is van een kaderdebat waarbij pas over twee jaar wordt overgegaan tot besluitvorming, dan zal deze discussie telkens ondergesneeuwd raken. Dat is onwaardig voor een dergelijk fundamentele debat, dat duidelijk maakt waar alle partijen staan. Maar de SP snapt het wel: een dergelijke discussie houdt de plannen van het college maar op en dwingt collegepartner VVD tot pijnlijke uitspraken over sociaal beleid waar de PvdA als medecollegepartij liever niet mee wordt geconfronteerd of geassocieerd.

We maken er geen geheim van dat wat de SP betreft bij het bepalen van de taken van een gemeente uitgegaan wordt van de kernbegrippen menselijke waardigheid, gelijkwaardigheid en solidariteit.

Neoliberale ideologie

In Bijlage 1 van de Kadernota, over de veranderingen nu en in de toekomst, wordt een poging gedaan een feitenrelaas te geven van de staat van onze maatschappij. Maar het is een rechts ideologisch verhaal, ondersteund met selectief cijfermateriaal. Het staat bol van eigen ‘verantwoordelijkheid’, ‘zelfredzaamheid’ en andere managementtaal. Kort gezegd staat er: ‘Iedereen voor zich en de markt voor ons allen’. Dat is de nieuwe God. Onder het mom van de ‘Civil Society’. Allerlei doemscenario’s over de vergrijzing, grondstoffen- schaarste en de instroom van ‘minder vermogenden’ uit Amsterdam worden gebruikt om de geesten rijp te maken voor wat het college onvermijdelijk acht. Onvermijdelijk, omdat het college dat zelf wíl. Zoals de VVD in dit college dat wil, zoals de VVD in de regering dat wil. Ons de rekening van de crisis laten betalen. Het pijnlijkst wordt dit in de zin: “Niet het recht op zorg, maar de ondersteuningsbehoefte en de mate van zelfredzaamheid worden leidend.” (pag. 15) En daar mogen we het mee doen.

Ik zou over dat stuk van de Kadernota nog eenzelfde betoog op kunnen steken als ik nu al heb gedaan. Maar – hoera – dat doe ik niet. Laat ik besluiten met een alternatieve benaming voor deze nota: De zoek-het-maar-uit-nota.

Naschrift: De SP heeft uiteindelijk tegen deze kadernota gestemd. Dat mocht ook geen verrassing zijn na onze bovengenoemde kritiek.