Zaanstreek

Cursus ‘Morele Oordeelsvorming’ had weinig effect

Misschien was het bij nader inzien een 1 aprilgrap, maar afgelopen vrijdag 1 april bezochten de meeste raadsleden de jaarlijkse raadsconferentie, waar een cursus ‘morele oordeelsvorming’ een belangrijk onderdeel van was. Een langharige filosoof van het Amsterdamse Bureau Integriteit gaf een boeiende inleiding, die in de zaal veel blijken van instemming opriep. Daarna ging men in vier werkgroepen uiteen en in twee daarvan werd geoefend met de eventueel verlengde aanwezigheid van de bajesboten in onze gemeente. De discussies schijnen diepgaand en soms heftig te zijn geweest. Daar was afgelopen donderdag in de raadsvergadering niet veel van te merken. De partijen die al voor verlenging van de liggingtermijn waren, waren dat nog steeds. En de partijen die aarzelden waren nu ook voor. In hun argumentatie ging het voornamelijk over werkgelegenheid en geld (mogelijke claims).

Een groot deel van de avond werd er fel gediscussieerd over de motie die een aantal partijen (Rosa, SP, Groenlinks, D’66, ChristenUnie, fractie Dissels, DZ en Partij voor de IJsbaan) gezamenlijk hadden ingediend. In deze motie werd het college opgedragen om zich te houden aan de einddatum voor de bajesboten, te weten 5 september 2011, vijf jaar na het afgeven van de bouwvergunning. De indienende partijen stemden uiteraard voor deze motie; VVD, ZOG, PvdA, CDA en Trots stemden tegen. Daarmee was de motie met 15 tegen 23 stemmen verworpen. De POV zou ook voor de motie hebben willen stemmen, maar was helaas afwezig.

‘Gewekte verwachtingen’ en nieuwe beloften van een permanente gevangenis

We hebben op deze website al heel wat afgeschreven over wat hier allemaal aan vooraf is gegaan. De boten zijn in 2006 in Zaanstad afgemeerd, onder de uitdrukkelijke belofte dat dit maar voor vijf jaar zou zijn en dat artikel 17 van de wet op de Ruimtelijke Ordening ook niets anders toestaat dan een maximale uitzonderingstermijn van vijf jaar. Ook een tijdelijke bouwvergunning zou maar vijf jaar geldig kunnen zijn. Voor verschillende partijen was dit toen een zwaarwegend argument. Die termijn van 5 jaar zou op 5 september 2011 aflopen.

We wisten niet dat het college en het ministerie van Justitie erover dachten dat die einddatum ook in maart 2013 zou kunnen vallen, als je als begindatum de dag van ingebruikname van de bajesboten zou nemen. Wat we ook niet wisten was dat Justitie en het college zelfs speelden met de gedachte om de boten definitief te laten liggen. De raad werd hier niet bij betrokken en het kwam toevallig aan het licht toen Amnesty International die andere datum noemde in het onderzoeksrapport ‘Vreemdelingendetentie: in strijd met mensenrechten.’

Zo kwam er de afgelopen maanden stukje bij beetje allerlei informatie boven water. Over ‘gewekte verwachtingen’ bij het ministerie van Justitie en over de koppeling van het laten liggen van de bajesboten met de belofte van een nieuw te bouwen gevangenis.

Tegenover mensenrechten en een beter lot voor gedetineerden

In die periode presenteerde Amnesty International ook bovengenoemd rapport. In dit rapport valt te lezen dat in de Nederlandse vreemdelingendetentie volgens alle (inter)nationale maatstaven mensenrechten worden geschonden. Te beginnen bij de grondwet. Waarom is dat zo? Omdat deze vreemdelingen niet opgesloten zitten wegens criminele activiteiten en zelfs niet vanwege verdenking daarvan, maar het intussen in veel opzichten slechter hebben dan veroordeelde criminelen. Amnesty zegt evenmin als de SP dat iedereen ongehinderd moet worden toegelaten in ons land, of dat er geen mensen mogen worden uitgezet. Waar het om gaat is dat de mensen die je wilt uitzetten netjes worden behandeld, zolang je daarmee bezig bent. Er zijn talrijke alternatieven voor opsluiting, variërend van meldplicht, garantiestelling, open opvang of borgsom tot elektronisch toezicht. Opsluiting moet een laatste redmiddel zijn, en zelfs dan zijn meer bewegingsvrijheid en meer contact met de buitenwereld noodzakelijk. Mensonterende praktijken als isolatie, visitatie en geboeid (zieken)vervoer horen daar absoluut niet bij.

Charme offensief met taartjes

Het heeft allemaal niet mogen baten. Er was zelfs een haastig in elkaar gezet werkbezoek voor raadsleden aan de bajesboten, mèt taartjes. Sommige raadsleden klaagden na een uurtje al over de benauwde lucht en opkomende hoofdpijn, wat hen niet belette om het afgelopen donderdag langer mogelijk te maken mensen tot anderhalf jaar onder die omstandigheden op te sluiten, ondanks de ongewoon vurige pleidooien van alle indienende partijen. Dat het ministerie van Justitie het anders wil en dat anders de gevangenis op Hoogtij wel eens niet door zou kunnen gaan, dat gaf de doorslag bij de grote partijen.

De VVD was al eens uitgegleden in het Zaans Stadsblad door, niet gehinderd door enigerlei kennis, te praten over op de boten opgesloten criminele asielzoekers, die daar opgesloten zitten ‘om nieuwe criminele activiteiten te voorkomen’. Nu wist deze partij te melden dat het nog best meeviel op die boten, ook al is er geen sprietje groen te zien, want er is altijd nog uitzicht op eendjes en bootjes. Werkgelegenheid, dat is voor de VVD het belangrijkst.

Echo’s uit het verleden

Trots (Rita Verdonk’s ‘afspraak is afspraak’ en ‘regels zijn regels’ partij) was ineens niet meer zo afspraak- en regelvast. Datzelfde gold voor het CDA (‘afspraak is voor ons niet altijd afspraak’). Deze partij bestond het zelfs om andere partijen de les te lezen, omdat zij de discussie niet beperkten tot juridische en ruimtelijke ordeningsaspecten en het over mensenrechten en detentieregimes te hebben. En zo ging het CDA elke morele oordeelsvorming uit de weg door zich te verschuilen achter het veel gebruikte excuus: daar gaan wij niet over, dat is landelijk beleid.

De PvdA was intern ernstig verdeeld, maar geloofde toch wethouder Straat op zijn woord toen deze toezegde dat de nieuwe gevangenis er nu toch echt zou komen. Het was of we wethouder Egberts hoorden in 2006, die ook namens Justitie mooie toezeggingen deed. Deze droom van ‘eigen werkgelegenheid eerst’ vertaalde de PvdA in ‘algemeen belang’. In dit ‘algemeen belang’ stemde de fractie, na veel moreel geworstel, toch en bloc tegen de motie. De belangen, rechten en wensen van de gevangenen op de bajesboten, nu en in de toekomst, vielen in ieder geval buiten dat algemeen belang. Want in de nieuwe detentiecentra, bijvoorbeeld Alphen aan de Rijn dat in september open gaat, zouden zij het altijd beter hebben dan op de boten.
Als doekje voor het bloeden toverde de PvdA op het laatste moment een motie uit de mouw, waarin het college wordt opgeroepen allerlei fraaie afspraken te maken met Justitie. Echo’s uit het verleden Wij weten intussen wat daarmee gebeurt en kopen een nieuwe dossiermap. Voor de volgende discussie.