Zaanstreek

Uit het pleidooi van Sonja van Elmpt in de gemeenteraad van Zaanstad 7 april j.l.

'En weer hebben we het vanavond over de detentiepontons. De motie laat aan duidelijkheid niets te wensen over, kort en bondig en niet voor meerdere uitleg vatbaar.
Dat is geen overbodige luxe bij dit onderwerp. Steeds weer bleken afspraken met justitie nèt even anders dan de raad had gedacht, steeds weer bleken er mogelijkheden om onder afspraken uit te komen die wij zo duidelijk dachten te hebben gemaakt en steeds weer trok de raad aan het kortste eind.
Ik heb hier een aantal voorbeelden op een rijtje, voor als iemand daar belangstelling voor heeft.

En toch is artikel 17 van de 'oude' Wet op de Ruimtelijke Ordening zo duidelijk: een tijdelijke aanpassing van het bestemmingsplan MOET na vijf jaar worden hersteld. En de instandhoudtermijn van de huidige bouwvergunning KAN NIET worden verlengd, er kan niet nogmaals een tijdelijke bouwvergunning worden afgegeven. Maar dit college schrijft in de brief aan Justitie dat de intentie er is om een tijdelijke bestemming te regelen in het nieuwe bestemmingsplan. Hoezo, dat kon toch niet? Wij begrijpen het verhaal nu niet meer.

‘Wederzijds aanspreekbaar op basis van vertrouwen’ is het motto van dit college. Het vertrouwen in dit college is wat ons betreft, door de manier waarop met dit dossier om gegaan wordt, aardig geschaad. Het college heeft al in oktober vorig jaar besloten om te proberen die harde termijn van vijf jaar op te rekken. Toen duidelijk werd dat er een, laat ik het maar even zo noemen, misverstand was tussen justitie en de gemeente over de sluitingstermijn van de bajesboten is niet de raad op de hoogte gesteld, wat toch heel begrijpelijk zou zijn geweest, gezien de politieke gevoeligheden. Nee, men heeft justitie laten weten dat Zaanstad wel gaat proberen het bestemmingsplan aan te passen. Dat de raad ineens, toen de sluitingstermijn in het rapport van Amnesty International werd genoemd, tegen verlenging zou kunnen zijn, was blijkbaar niet voorzien. Het was in onze ogen heel wat vertrouwenwekkender geweest als het college hierover open met de raad had gesproken, op het moment dat er misverstanden leken te zijn. Om zo gezamenlijk een strategie te bepalen richting Justitie. In de brief die ons gisteren bereikte geeft het college dat ook toe, maar dat is wel wat aan de late kant.

Tijdens de eerdere discussie in het Zaanstad beraad zijn allerlei argumenten de revue gepasseerd. De meest naïeve was wel de vraag wat er toch met die arme mensen moest gebeuren als de boten hier weg zouden gaan. Ik zal u zeggen waar die mensen heen gaan: ze gaan naar huis, naar vrienden of familie, zoals de 72 jarige man die al 20 jaar bij zijn zoon en kleinkinderen woont, die hier volkomen legaal zijn en voor hem zorgen. U denkt toch niet dat we het hier over daklozenopvang hebben.

Een ander argument kwamen we in de krant ook nog eens tegen. De werkgelegenheid van driehonderd mensen. Die zouden zo mooi in de nieuwe nog te bouwen gevangenis op Hoogtij kunnen gaan werken of op Schiphol als het daar klaar is. Mag ik u er op wijzen dat het de zaak is van Jusitie om goed met het personeel om te gaan? Het is altijd bekend geweest dat de werkgelegenheid hier maar vijf jaar zou duren en wij hebben geen enkel inzicht in de contracten en overeenkomsten die tussen justitie en de werknemers zijn gemaakt. De nieuwe gevangenis zou al in 2009 klaar zijn, later werd dat 2011. Er is nog niet eens gestart en er is trouwens blijkbaar zoveel overcapaciteit dat er cellen aan de Belgen kunnen worden verhuurd. Overigens werkt ongeveer 50% van het personeel op uitzendbasis. Kortom, het werkgelegenheid argument is een complex vraagstuk van Justitie, waar wij in de gemeente geen inzicht in hebben.

Nog een argument dat de toets van de morele oordeelsvorming niet zal kunnen doorstaan is het volgende: als de boten hier weggaan komen ze ergens anders te liggen en wie schiet daar nu wat mee op? Dan vegen we alleen onze eigen stoep schoon. O, ja? Als alle gemeenten net zo oordelen als wij komen die boten nergens meer. Wij zijn bereid om die actie op te starten.

Waar we wel over gaan en wel inzicht in hebben is in onze eigen gemeente, onze eigen bevoegdheden en onze eigen inwoners. Uit de nota van B en W komt een juridisch zeer wankel scenario naar voren, met tijdelijke gedoogbeschikkingen die kunnen worden aangevochten, tijdslimieten die misschien niet worden gehaald en bestuursrechters die het wel eens kunnen afwijzen. Neem alleen maar het verhaal van de bouwvergunning. Wij vragen ons af of deze voorgestelde route juridisch begaanbaar is.

En het is ook in ons aller belang dat wij een betrouwbare overheid zijn. Wij verwachten dat onze inwoners zich aan de wet houden. Mogen de inwoners van Zaanstad en de gemeenteraad dan ook van een wethouder verwachten dat hij zich aan de wet houdt? Handhaving van de wet kan niet tot schadeclaims leiden. Een minister kan zich niet beroepen op gewekte verwachtingen die niet stroken met de wet. Zeker een minister of staatssecretaris van Justitie niet.

De termijn van vijf jaar is binnenkort verstreken. Justitie heeft vele mogelijkheden om mensen zonder papieren in het oog te houden. Opsluiten mag alleen een laatste redmiddel zijn (ultimum remedium) en het zal tijd worden dat dat beleid eens vorm gaat krijgen. Overigens gaat binnenkort (in september) de vreemdelingengevangenis in Alphen aan de Rijn weer open en is er waarschijnlijk op geen enkele manier sprake van een tekort aan capaciteit. Het is ons niet duidelijk waarvoor de boten dan nog nodig zijn. De gedetineerden zullen daar ongetwijfeld beter af zijn dan op de tijdelijke boten.

Zaanstad heeft zich naar justitie op alle manieren aan de afspraken gehouden. Justitie heeft zich helemaal nergens aan gelegen laten liggen en moet zich nu eens aan haar afspraken gaan houden. Ons vertrouwen daarin is door de brief van Staatssecretaris Teeven niet groter geworden. Het zou zo maar kunnen dat straks de bajesboten eeuwig blijven liggen en er helemaal geen gevangenis op Hoogtij komt.

Wat ons betreft gebeurt dat niet. Het is meer dan genoeg geweest.'