Zaanstreek

'De molen op de wind houden', dat klinkt echt Zaans. En zo mogelijk even Zaans is deze Voorjaarsnota. Zoals we van de elkaar opvolgende colleges van Zaanstad gewend zijn, betekent 'de molen op de wind houden' niet veel meer dan alles bij het oude laten. Een kruideniersmentaliteit van vroeger. En dat betekent weer dat het geld van de gemeente Zaanstad uitgegeven wordt aan veel kostbare zaken die voor een veel inwoners van deze stad van weinig betekenis zijn. Voor de SP ligt dit als een molensteen op het hart. Want veel van onze inwoners zullen denken: "je rommelt als een molen, maar ik zie nog geen meel". En intussen loopt de molen door de vang, als we zo doorgaan zal veel in het honderd lopen. Zo zie je maar. Het meisje en de jongens van de SP kennen ook hun spreekwoorden...

(Lees een korte versie, zoals opgelezen in de raadzaal op 17 juni 2021 hier)

Het is alweer het zoveelste jaar dat onze inwoners zich keren tegen het woningbeleid van Zaanstad. Er worden sociale huurwoningen beloofd, maar de voorraad sociale huurwoningen is niet groter geworden. Integendeel! En de vrije sector en koopwoningen zijn belachelijk duur. Tot dusver bouwt Zaanstad nu niet bepaald voor de inwoners met een laag inkomen, waarvan er veel zijn in Zaanstad, niet voor de mensen die afhankelijk zijn van de gemeente. Zaanstad bouwt vooral dure woningen. Zaans Pijl, Brokking aan de Zaan, Zaanse Oever (bij Claassen Shipyards) en straks mogelijk op het Jacob Visterrein: weinig tot geen betaalbaar, laat staan sociaal. Vooral grote huizen en peperduur. Gek genoeg zijn deze wijken voor de rijken veel sneller gebouwd dan de buurten voor minder gefortuneerde Zaankanters. Een enkele uitzondering daargelaten krijgen de andere nieuw te bouwen wijken slechts 30% sociale huurwoningen. Wij vinden dat - linksom of rechtsom - dit percentage sociaal daar fors omhoog moet om het gemiddelde omhoog te krijgen.

Hoe zou het nou toch komen dat zoveel inwoners van Zaanstad het vertrouwen in 'de politiek' en hun gemeentebestuur verloren hebben? Hoe komt het toch dat onze inwoners denken: "je rommelt als een molen, maar ik zie geen meel?". Dat is omdat Zaanstad steeds de molen naar de wind keert. De koers van Zaanstad is een neoliberale. Steeds weer wordt meer geluisterd naar de mensen met een grote mond en grootse plannen die koersen op eigen voordeel, dan naar de mensen die noodgedwongen moeten zwijgen. Murwgemaakt en moegebeukt. De ideeën van het geld winnen, aan mensen die het moeilijk hebben wordt niets gevraagd. Zij moeten zich schikken naar wat het neoliberale bewind van deze gemeente goed voor hen vindt. En dat leidt tot de betutteling in Poelenburg-Peldersveld, waar de Rotterdamwet om zich heen grijpt. Het gemeentebestuur weet wel wat goed is voor deze mensen. Zij hebben weinig in te brengen en moeten leven zoals het gemeentebestuur, in het verlengde van de Rijksoverheid, het voor hen bepaalt. Zij lopen in een tredmolen. Op de kleine oppervlakte van een slecht onderhouden woning, te weinig geld om hun gezin behoorlijk te onderhouden, het Sociaal Wijkteam, hoe goed bedoeld ook, als een molensteen om hun nek. Dat daarnaast het gemeentebestuur van mening is dat een bijstandsuitkering, vermeerderd met eventuele toeslagen, voldoende is voor levensonderhoud is een schande. Het gemeentebestuur loopt, volgens hen en de SP, met molentjes. Daar bouwt dit college zelf aan de teleurstelling in 'de politiek'. Investeer liever in de bewoners, geef ze kansen, laat ze hun kennis inzetten, zoals wetenschappers bepleiten!

De bewoners van de Peperstraat lopen niet met molentjes, maar met spandoeken. Eindelijk! Zij zijn zo lang getergd door de gemeente Zaanstad en een projectontwikkelaar, dat voor hen nu de maat vol is. In optocht gaan zij naar het stadhuis om hun ongenoegen over het feit dat hun goede, betaalbare en ruime woningen gesloopt moeten worden om plaats te maken voor een wijk met kleine woningen, waarvan slechts 30% een kleine sociale huurwoning zal zijn. Waar zijn we als gemeentebestuur in vredesnaam mee bezig? En vooral, waarom worden deze mensen niet meer gehoord? Daar bouwen we aan de teleurstelling in 'de politiek'. En dit geen toeval zijn: vandaag kwam het persbericht van het college dat de plannen van Peperstraat weer terug gaan naar de tekentafel! Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald, zeg maar. Overigens voorspellen wij ook een opstand in het Rode Buurtje van Zaandijk. Ook daar zijn plannen om de betaalbare historische sociale huurwoningen te vervangen door andere, zogenaamd betere. Maar renoveren kan ook, toch? Of laten we ons zand in de ogen strooien door de lobby onder aanvoering van Parteon?

En dan die Europese School. Wat móéten we ermee? Het is duidelijk dat deze plannen indruisen tegen alles dat tot dusver belangrijk geacht werd. Op een plek waar heel veel sociale woningen gebouwd konden worden, wil Zaanstad een school hebben voor expats. Op de plek van een voormalig bedrijventerrein, waarvan Zaanstad zegt er in de toekomst een tekort aan te hebben, komt nu een immens gebouw met voorzieningen die niet opengesteld worden voor alle Zaankanters. Een school voor ouders van kinderen die nadrukkelijk niet opgenomen behoeven te worden in de Nederlandse samenleving. De ouders trekken immers van land naar land. Het college schrijft in een brief naar het ministerie van OCW: "Wij vinden het belangrijk dat de Europese School een onderdeel van Zaanstad en de Metropoolregio Amsterdam is en opgenomen wordt in de Zaanse samenleving. Wij streven ernaar dat alle mensen van de Europese School zich thuis voelen in Zaanstad." Hoe anders is de houding van het gemeentebestuur naar mensen in achterstandswijken als Poelenburg en Peldersveld. Voor hen geen rode loper! Voor deze mensen is deze Europese School er nadrukkelijk niet, althans, zij kunnen dit niet betalen. Zij zijn aangewezen op de Nederlandse buurtschool, waar de kwaliteit van het onderwijs afglijdt, waar de leraren onderbetaald worden en waar een chronisch lerarentekort aan de orde is. De kloof tussen arm en rijk, tussen hoog- en laag opgeleid, tussen de mensen die alle ruimte krijgen en hen die naar woonruimte snakken mét de sociale ongelijkheid die daarmee gepaard gaat, kan niet méér benadrukt worden dan door het binnenhalen van deze Europese School. In het debat hierover werd de raad, deze democratisch gekozen volksvertegenwoordiging, op achterstand gezet door geheimhouding door het college. En daar bouwt dit college weer aan de teleurstelling in 'de politiek'.

Dan het klimaatakkoord. In 2009 werd met de gemeenteraad afgesproken dat Zaanstad in 2020 klimaatneutraal zou zijn. Een en ander in het kader van 'wie het eerst komt, die het eerst maalt'. Op 24 september 2009 kwam er het Integraal Klimaatprogramma 2010-2020. Als we ons eraan hielden, zou de klimaatneutraliteit van Zaanstad in 2020 een feit zijn. Niets is echter minder waar. Nu willen we ergens tussen 2030 en 2040 klimaatneutraal zijn. Alle tekenen wijzen erop dat het ook in 2040 nog niet gelukt is. Ambtelijke molens draaien langzaam. Er moet dus vaart gemaakt worden als we in 2040 het doel bereikt willen hebben. 'Gesprekken met de stad' blijken een onvoldoende middel te zijn. En het wordt vervelend, maar daar bouwt het college weer aan de teleurstelling in 'de politiek'.

Gelukkig is er de gunstige omstandigheid dat Zaanstad tussen maar liefst drie Natura 2000- gebieden ligt. Dat levert strenge regels op voor wat betreft de uitstoot van NOx en ammoniak. En omdat de uitstoot volgens de Europese richtlijnen én de rechter fors moet verminderen is het afgelopen met de bouw van dure luxe woningen in het buitengebied, is de kans op extra autowegen rond Zaanstad zowat verkeken en moet de vervuilende industrie in en rond Zaanstad vooral héél veel schoner. De SP hoeft binnenkort niet meer tegen windmolens te vechten, maar heeft nu koren op de molen. In elk geval levert het ons een aantal moties en amendementen op. 

Dat brengt ons gelijk op het investeringsfonds en de kredietbesluiten. Eerst maar eens naar de A8-A9. Het is Zaanstad niet gelukt om voor wat betreft deze provinciale snelweg de molen op de wind te houden. Nu meldt het investeringsfonds dat er € 7 miljoen uitgegeven zal worden in 2023 en € 7 miljoen in 2024. Maar komt die weg er? Inmiddels is er een Fase 2 Landschapsplan gemaakt. Intussen kunnen we ervan uitgaan dat deze weg, conform het landschapsplan, verdiept zal moeten worden aangelegd. Vanwege de veiligheid en bereikbaarheid voor hulpdiensten is aan beide kanten van de tunnelbak een dienst-/onderhoudsweg noodzakelijk. Deze is niet openbaar toegankelijk. Ook zal er heel veel geknutseld moeten worden om de Stelling van Amsterdam weer gaaf te krijgen. Kortom, een megadure operatie waarbij de vraag kan worden gesteld hoe de provincie, de MRA, en de gemeente dit gaan betalen. Onze universitair geschoolde statisticus, Stephanie Onclin, zal dat kunnen beamen. Nog niet onderzocht werd hoe een verdiepte ligging van de A8-A9 zal zorgen voor een acceptabele waterhuishouding in de polder. Ook nog niet onderzocht werd hoe de stikstofuitstoot van (de motorrijtuigen op) deze weg de Natura 2000- doelen zal doorkruisen. Vooral na het arrest Ressen-Oudbroeken. Immers alle Natura 2000- gebieden liggen hemelsbreed op minder dan 5 km afstand. Is het voor Zaanstad nog zinvol om € 14 miljoen in het investeringsfonds te laten zitten? De provincie heeft de financiering van de A8-A9 al uit het iMPI (Integraal Meerjarenprogramma Infrastructuur) verwijderd. We hebben een amendement om de € 14 miljoen in Zaanstad nuttiger te gaan besteden. Aan de openbare ruimte!

Dan is er nog het voornemen om in 2022 € 1,7 miljoen te gaan uitgeven voor een rondweg rond Assendelft. In antwoord op technische vragen van de SP werd gesteld dat de kans bestaat dat, omdat verkeer dichter langs Polder Westzaan afgewikkeld wordt, er wel een toename in stikstofdepositie komt. Dit werd, voor zover wij kunnen nagaan, nog niet  in de verkeersmodellen van Zaanstad berekend om de gevolgen voor het verkeer te kunnen duiden. Er werd ook nog geen AERIUS-berekening gemaakt. Die toename in stikstofdepositie kan, volgens ons, de Polder Westzaan er niet meer bij hebben. Is het verstandig om 1,7 miljoen voor 2022 in het investeringsfonds te laten staan? 

En als laatste: De Kraaien. Daarvoor staat een kredietbesluit om in 2022 € 3.767.000,- uit te geven. Maar de verhuizing van de hockeyclub is nog steeds niet aanstaande. Nog steeds geldt dat er sprake is van een toename van stikstofdepositie op Natura 2000-gebieden en dat de vergunning is verleend op grond van een systematiek die in strijd is met Europese en nationale regelgeving. Door een geitenpaadje te bewandelen wil Zaanstad een verhuizing van het terrein in de Wijdewormer naar de locatie Fortuin tóch mogelijk maken. De vraag is of dit in overeenstemming is met de zorgplicht voor Natura 2000, zoals beschreven in art. 1.11 lid 2 van de Wet natuurbescherming en in die zin een overtreding. Ook is het de vraag of het alsnog kappen van het natuurlijk ontstane bos op de Fortuinlocatie niet in strijd is met art. 4.2 lid 1 van de Wet Natuurbescherming. We laten de juridisch geschoolde deskundigen hun werk doen en zullen hen daarbij aanmoedigen. Dat houdt onze rol als politiek zuiver, en zó herstel je het vertrouwen in de rechtsstaat en de gemeenteraad!

Uiteindelijk gaat het om vertrouwen in de krachtige rol van de volksvertegenwoordiging, onafhankelijk van dichtgetimmerde coalitieakkoorden, ongezonde wekelijkse achterkamertjesoverleggen tussen collegepartijen en wethouders waarin wordt bepaald welke ruimte een coalitiefractie krijgt, alles om een Omtzigt in spe te 'sensibiliseren'. Het gaat om onafhankelijkheid, om principes, om het bepalen van beleid en controleren van de uitvoering daarvan. En wat de SP betreft om menselijke waardigheid, gelijkwaardigheid en solidariteit, tegen het grote geld en tegen vermalende ambtelijke molens, en voor een groene en solidaire toekomst voor iedereen ongeacht waar je wieg stond.

Vijf minuten voor Algemene Beschouwingen is kort. Te kort! De SP heeft door de Voorjaarsnota 'De molen op de wind houden' heel veel koren op de molen gekregen. En duidelijk is dat wij niet in de molen willen komen om ons te laten bestuiven met het meel van dit college. Wij leveren daarom deze Algemene Beschouwingen in en stellen daarmee tevens de discussiepunten vast die wij in de gemeenteraad nog een keer door de molen willen halen.

De fractie van de Zaanse SP,

Patrick Zoomermeijer, Evert Hartog, Roland van Braam, Jasper van Vliet en Anna de Groot