Zaanstreek

Er zijn in Zaanstad nog nauwelijks jongerenwerkers, in hun waardevolle rol als jongerenwerkers: outreachend, op straat, in gesprek met bewoners op de stoep, activiteiten begeleidend, verbindend, als mentor, in de leefwereld van de jongeren. En ook nauwelijks plekken waar jongeren hun eigen leefwereld kunnen creëren en beleven, of dat nu 'hangplekken', jongerencentra, poppodia of wat dan ook zijn. Dat is juist het kloppend hart van jongerenwerk! En dat hart klopt nu minder snel...

Een pleidooi door raadslid Roland van Braam en fractievoorzitter Patrick Zoomermeijer met inbreng van Henk Huisman, voormalig jongerenwerker in Zaanstad

Dit komt niet alleen door de bezuinigingen van vele jaren. Er is landelijk en lokaal minder aandacht gekomen voor het oude maar nog steeds nodige ambacht van welzijnswerk, en specifiek het werken onder jongeren. Daarbij zijn jongerenwerkers nu onderdeel van de Sociale Wijkteams (SWT) geworden, wat het jongerenwerk specifiek als jongerenwerk heeft ondermijnd. En dan was er het faillissement van Welsaen, waarbij veel ervaring op het gebied van jongerenwerk uit Zaanstad is verdwenen.

Jongerenwerk als ogen en oren in de wijk

Zoals pas bleek bij de jongerenoverlast in Poelenburg; een jongerenwerker zou het eerste contact moeten zijn met jongeren. Een buffer, als je het negatief wilt bekijken, een luisterend oor of coach als je positief bent ingesteld. Nu was wat er gebeurde in kennelijk 6 weken tijd, als we de burgemeester en de heer Stam - geen jongerenwerker! - mogen geloven, buiten het oog van enige professionals gebleven, er restte uiteindelijk slechts politie-optreden. Dat is doorgaans pas de laatste stap, de repressie, als al het andere heeft gefaald. Dat 'andere' was er nu niet in Poelenburg, want het jongerenwerk schoot te kort.

Illustratief is wat er de afgelopen jaren op dat terrein is gebeurt in Poelenburg en omliggende wijken. Door de komst van de SWTs is er geen specifiek jongerenwerk van Dock meer: het jongerenwerk is volledig opgegaan in de wijkteams. En die vullen naar eigen goeddunken het jongerenwerk in en jongerencentra zijn gesloten. In Poelenburg en Hoornseveld was een paar jaar geleden nog 32 uur jongerenwerk per week, dit is nu nog maar 8 uur. En Streetcornerwork (straathoekwerk) is alleen nog maar op afroep beschikbaar.

Jongerenwerk ontbreekt in heel Zaanstad

En dat is slechts één deel van Zaanstad: het vacuüm aan jongerenwerk speelt in heel Zaanstad, jongerenoverlast is er ook overal in Zaanstad. Niet alleen in Poelenburg. Neem bijvoorbeeld de wijk Westerwatering: daar is helemaal niks te doen voor jongeren en dat zorgt al jaren voor overlast en vervuiling in de wijk. Dit geldt voor ook voor delen in Zaanstad Noord waar niet of nauwelijks iets te doen is voor jongeren. Of Wormerveer: daar is ‘jongerenwerk’ (feitelijk dus tienerwerk) voor 2 middagen voor jonge kinderen. Dat kan toch niet de bedoeling zijn?

Ook hoort de SP signalen dat niet alle jongerenwerkers capabel zijn of gescreend zijn op kwaliteit. Wellicht moet er een herijking komen op inhoudelijk jongerenwerk, dus met mensen uit het veld.

Op zich overigens, hoeft het toevoegen van jongerenwerkers aan een SWT niet slecht te zijn omdat het de blik op jongeren kan garanderen binnen de SWTs. Maar jongerenwerkers moeten vooral midden tussen de jongeren staan, in de wijk of in een locatie speciaal voor jongeren, en zullen zich daarvoor voornamelijk buiten het SWT moeten begeven. En daar met aanmerkelijke uren voor worden vrijgesteld, om te investeren in het opbouwen van een band met groepen jongeren en de hulpvraag van individuele jongeren te kunnen signaleren en jongeren te helpen met het constructief organiseren van hun leven.

Wat doet een jongerenwerker?

Een goede jongerenwerker doet meer dan entertainen: een jongerenwerker gaat vier avonden per week de straat op en gaat contacten leggen. Zij weten het als moeder drinkt, of vader slaat. Ze houden de vinger aan de pols. Zij weten wat er speelt in de wijk, zij kennen de sleutelfiguren. Als er problemen zijn, weten zij wie ze kunnen aanspreken om de zaak te sussen.

Investeer je niet in meer tijd vrij maken voor jongerenwerk, in accommodaties, in jongerenactiviteiten, in een veilige plek voor jongeren, dan zal de overlast van jongeren toenemen. Dan kunnen ze elkaar enkel op straat treffen. Er vormen zich dan de bekende groepjes voor supermarkten en in winkelcentra. Ze zoeken elkaar op in speeltuinen en parken. Wil je deze jongeren bereiken dan zal je ook moeten investeren in preventie, maar ook in accommodaties en activiteiten.

Investeer in jongerenwerk

Wij van de SP zeggen dus: gezien alle nadelige ontwikkelingen, ga weer wél investeren in jongerenwerk!

Wat we de laatste jaren in Zaanstad zien is dat we steeds meer neigen naar repressiever optreden: snelle straffen, camera’s op hangplekken, extra surveilleren met straatcoaches, jeugd-BOAs of stadswachten. Dinsdag ging het nog over normen en waarden en de VVD kondigde aan met lik-op-stukbeleid te komen. Maar uit onderzoek blijft dat de effecten nihil zijn. "Een camera voorkomt niet dat kinderen afglijden, maar een goede jongerenwerker probeert dat wel!", aldus onderzoeker Rob Witte van de Universiteit van Tilburg, gespecialiseerd in jeugd en veiligheidsbeleid.

"Criminele jongeren zijn voor de politie. Maar om een criminele groep hangen vaak tientallen jongere broertjes, soms zusjes, en meelopers. Daar ligt een van de belangrijkste taken van de jongerenwerker. Hij probeert het leven van die broertjes en meelopers een andere kant op te buigen. Kinderen uit de criminaliteit houden is veel effectiever dan ze uit de criminaliteit krijgen.” (wederom Rob Witte van de Universiteit van Tilburg)

Foto: Screenshot

Belangrijke conclusies uit de rapportage "De staat van professioneel jeugd- en jongerenwerk in Nederland anno 2009"

De SP wil net als ROSA, Groen Links en de POV dat jongerenwerk in heel Zaanstad wordt uitgebreid en niet alleen wordt ingezet op momenten dat het SWT dit nodig acht of al één en ander is geëscaleerd. Maar juist structurele uren en inzetbaarheid van jongerenwerkers in de wijken. Ook is het nodig dat er meer accommodaties komen voor de jongeren en voor de jongerenwerkers.

Jongerenwerk om bruggen te bouwen

Zoals de SP al eerder stelde, is jongerenwerk geen manier om enkel problemen te voorkomen, maar om kansen te bieden aan alle jongeren en hun talenten, en om bruggen te bouwen.

"De mate waarin jongerenwerk wordt ingezet, is nu voor een aanzienlijk deel afhankelijk van de mate van overlast en incidenten. Een basisniveau van jongerenwerk is nu niet helder gedefinieerd. Het jongerenwerk wordt nu te weinig als een basisvoorziening gezien, waar extra inzet op basis van specifieke behoefte en specifieke doelgroepen bovenop zou kunnen komen." (zeer herkenbaar in de Zaanse situatie, citaat uit "Jongerenwerk Present, visitatie jongerenwerk Leeuwarden")

Naar aanleiding van de gebeurtenissen in Poelenburg zeiden we al: "Met meer voorzieningen en professionals had dit voorkomen kunnen worden. Jongerenwerkers en straathoekwerkers kunnen dankzij hun vertrouwen onder jongeren en bewoners ook de ogen en oren in de wijk zijn, bijvoorbeeld om radicalisering vroeg op te merken."

En tijdens de algemene beschouwingop de Zaanse begroting definieerden we het nut van jongerenwerk zo: "Niet om uitwassen te voorkomen, niet in het kader van 'jongeren als een probleem', maar als bijdrage aan de kansen tot ontwikkeling van alle jongeren en meer sociale samenhang in de wijken, over culturen en generaties heen."

Meer lezen?

• De staat van professioneel jeugd- en jongerenwerk in Nederland (rapportage door de MOgroep met interessante aanbevelingen en waarschuwingen voor de toen net begonnen crisis)
• De inloop op waarde geschat (studie naar het nut van 'inpandig jongerenwerk')
• Ter inspiratie: een voorbeeld van een plan van aanpak voor jongerenwerk
• Had de overlast in Zaandam voorkomen kunnen worden met jongerenwerk? (op SocialeVraagstukken.nl)