Zaanstreek

De gemeente Zaanstad heeft in 2013 486 keer maatregelen opgelegd aan uitkeringsgerechtigden en 27 boetes opgelegd. Bij een van de introductiebijeenkomsten heb ik de ambtenaar die de presentatie hield, gevraagd of onderzocht werd wat het effect van de maatregelen en boetes is. De ambtenaar keek mij glazig aan en antwoordde dat de maatregelen geen verdere bedoeling hebben, maar domweg worden opgelegd omdat het moet.

Op de balie staat een verse pot koffie. ‘Raad en daad’, zoals de majoor het noemt is een luisterend oor en het lenigen van de ergste nood voor mensen die tussen de ‘wal en het schip’ zijn geraakt. Het ‘wapen’ waarmee men strijdt is ‘goedheid’ met het geloof als uitgangspunt. Wat er met je is gebeurd of hoe je er ook aan toe bent doet niet ter zake.

Een gesprek met vrouwen van Marokkaanse- en Turkse afkomst, laat niet alleen een cultuurverschil zien. De afstand tussen de participatiesamenleving, die de overheid voor ogen heeft en de realiteit van hun leven lijkt zeer groot.

Hoe dieper je in de huidige maatschappij kijkt, des te meer valt de verandering op die deze heeft doorgemaakt. Herinneren we ons nog wel dat we ooit op weg waren naar een situatie, waarin de mens centraal zou staan? Wanneer is het moment en de gedachte ontstaan al de macht uit handen te geven en de winstmaximalisatie van grote bedrijven voorrang te verlenen boven alles?

Ook hier is gastvrijheid meteen iets dat opvalt. Ik word onmiddellijk opgenomen in de kring van mensen die zeker iets te vertellen hebben. Het is echt verrassend te merken dat bijna iedereen popelt om een mening te geven. Hoewel er veel verschillende onderwerpen boven de tafel zweven blijkt ‘eenzaamheid’ een heet hangijzer.

Negentiende-eeuwse economen vonden dat arbeid de bron is van alle rijkdom. Een van de bekendste is Karl Marx. Die schreef al op een van de eerste bladzijden van zijn lijvige studie naar het kapitalisme dat economische waren 'voortbrengselen van arbeid' zijn en dat geldt ook voor kapitaalgoederen. Het kapitaal is zo beschouwd gestolde of dode arbeid die zijn eigen waarde (product van arbeid) overbrengt op consumptiegoederen. De boodschap is duidelijk. Om te produceren heb je arbeid (hand- en hoofdarbeid en ondernemersarbeid) en kapitaal (product van vroegere arbeid) nodig om grondstoffen te bewerken. Alle rijkdom is terug te voeren op grond en arbeid. Veel moderne sociaal-wetenschappers en economen denken hier anders over. Of ze gelijk hebben?

Op tafel liggen krantenknipsels van de afgelopen tijd met titels waarin onrust, frustratie, twijfel en onzekerheid de boventoon voeren. Ik ontmoet vanavond mensen van BaanStede om onder het genot van een kop koffie een gesprek te hebben over de maatschappelijke veranderingen. Hoe zien zij de wereld waarin we leven? Alvorens over allerlei zaken te spreken, belanden we automatisch bij het moment dat de wereld voor hen totaal veranderde.

Zaterdag 18 januari was een Zaanse delegatie bij het eerste "Moed-debat" in ons partijkantoor te Amersfoort aanwezig. Sprekers waren Pieter Winsemius, oud VVD minister van VROM en huidig raadslid WRR, Jos de Blok, oprichter van Buurtzorg Nederland, Alexis Tsipras, links oppositieleider van de Griekse partij Syriza en econoom Arjo Klamer, met een openingsspeech van Arjan Vliegenthart, directeur van het wetenschappelijk bureau van de SP en een afsluitende speech van Emile Roemer. Het debat is onderdeel van de discussie binnen de SP over de democratisering van de economie.

Op 18 januari werd in De Moed een symposium over het bovenstaande thema gehouden. Het is de bedoeling dat er meer van dergelijke symposia volgen. De sprekers, Pieter Winsemius, Arjo Klamer, Alexis Tsipras, en Jos de Blok konden vanuit hun eigen achtergrond en ervaring hun visie geven: hoe kunnen burgers meer zeggenschap krijgen over hun eigen omgeving en hun situatie. Na elke spreker was er gelegenheid tot vragen stellen, wat vooral tot gevolg had dat de opvattingen van de sprekers duidelijker uit de verf konden komen.

Van volwaardige democratie kan pas sprake zijn als deze zich niet beperkt tot het domein van de politiek. Ook de economie moet aan democratische controle worden onderworpen en dat is precies waar het veel betogers tegen de globalisering om gaat, stelt Geert Reuten.